Lesbók Morgunblaðsins - 11.09.1982, Blaðsíða 8
JNÆyndir
Edvarðs Sigurgeirs-
sonar
frá ferðalögum
á hreindýra-
slóðir
Edvarð mundar Leica-vélina í einni ferðinni.
Hreintarfar á beit.
Myndin að neðan: Leiðangursmenn á Brú:
HREINDÝRIN nÍttúruprý
Hvers vegna flutti enginn
landnámsmaður á íslandi
með sér hreindýr frá heim-
kynnum sínum í Noregi þeg-
ar hann hugðist setjast hér
að, á öldum áður? Stórgripir
voru þó með í farteskinu.
Einhverjum þeirra hlýtur að
hafa verið kunnugt um
hreindýrabúskap á norðlæg-
um slóðum og ekki hefur
bithaginn upp til heiða verið
lélegri hér á landi þá en nú.
Sennilega þekkja þó fróðir
menn eðlilegar skýringar á
þessu, þótt leikmaður komi
ekki auga á þær í fljótu
bragði.
En hvað um það. Hreindýr
voru fyrst flutt til íslands
seint á 18. öld frá Noregi og
hreindýrastofninn sem nú
lifir á Islandi er talinn kom-
inn af dýrum sem hingað
voru send frá Finnmörku ár-
ið 1787 til Austurlands og
skyldi vera búhnykkur fyrir
bændastéttina. Það voru alls
30 kýr og 5 tarfar.
Um tíma voru hreindýr
einnig á Reykjanesskaga og í
Þingeyjarsýslu, en þar dóu
þau út á þriðja og fjórða ára-
tug þessarar aldar. Einu
heimkynni hreindýra nú hér
á landi eru á Austurlandi eða
eins og segir í grein Skarp-
héðins Þórissonar í riti
„Landverndar“ um villt
spendýr á Islandi er út kom
1980, eru útbreiðslumörk
dýranna við Hornafjarð-
arfljót að sunnan, í vestri
Jökulsá á Fjöllum og Haugs-
öræfi að norðan.
Allt frá síðustu aldamót-
um voru menn farnir að hafa
áhyggjur af viðgangi stofns-
ins, en það var ekki fyrr en
árið 1939 að viðskiptamála-
ráðuneytið veitti þeim Helga
Valtýssyni, rithöfundi, sem
hafði lengi barist fyrir
málstað hreindýra í ræðu og
riti, og Edvarð Sigurgeirs-
syni, ljósmyndara á Akur-
eyri, styrk til að ferðast á
hreindýraslóðir og kanna
hvernig högum þeirra væri
háttað.
í fylgd með þeim var Frið-
rik Stefánsson, bóndi á Hóli í
Fljótsdal, en hann hafði þá
verið skipaður sérstakur eft-
irlitsmaður með hreindýrun-
um. Ferðast var auðvitað
eingöngu á hestum, þar sem
ekki var farið á tveim jafn-
fljótum.
Þeir félagar Helgi og
Edvarð fóru síðan fjórar
ferðir alis — næstu ferð vor-
ið 1943 í Kringilsárranna og
aftur um haustið, en síðustu
ferðina 1944. Með þeim