Lesbók Morgunblaðsins - 28.03.1981, Blaðsíða 4

Ijlindur
maöur
getur lent i
einskonar
stofufangelsi
Eg sa Halldor S. Rafnar i fyrsta sinn a
fræðslufundi Bandalags kvenna í
Reykjavík um málefni fatlaðra 24. janúar
sl. Hár og spengilegur gekk hann meö
hvíta stafinn um þveran sal og steig í
ræöustól og sagði fundargestum frá
þeirri reynslu sinni að verða og vera
blindur. Þetta gerði hann á svo hreinskil-
inn, Ijúfan og glaölegan hátt, aö fund-
argestir skellihlógu hvaö eftir annaö, þó
aö þarna væri engin gleöisaga sögö. Ég
var ritari á þessum fundi og hripaði niöur
aðalatriöin úr ræðum manna á orðfáan
og ópersónulegan hátt, en gat ekki stillt
mig um aö skrifa út á spássíuna undir
ræöu Halldórs: Mjög jákvæöur og
skemmtilegur.
Nokkrum vikum seinna mæltum viö
Halldór okkur mót í Félagsmiöstöö
Blindrafélagsins viö Hamrahlíö. Halldór
er formaöur Blindrafélagins, samtaka
biindra og sjónskertra á íslandi, og á oft
erindi á þennan staö vegna þessa starfs
síns.
Halldór sat í bjartri og rúmgóöri
borðstofu Félagsmiöstöðvarinnar og
drakk kaffisopa, þegar mig bar aö garöi
laust eftir hádegi. Nokkrir heimilismenn
voru þarna á ferli og allir virtust vilja tala
viö Halldór og hann gaf sér tíma til aö
svara öllum hressilega og glaölega.
Á víöum gangi framan viö boröstof-
una benti hann mér á stórt upphleypt
íslandskort uppi á vegg. „Mér finnst ég
aldrei hafa kynnst íslandskorti eins vel
og þessu,“ sagöi Halldór og brunaöi
síðan meö mig fram stóran, breiðan
gang, þreifandi fyrir sér meö hvíta
stafnum og vísaöi mér inn í velbúiö
fundarherbergi félagsins, þar sem viö
sátum og röbbuðum næsta klukkutím-
ann.
„Ég sé sterkan svip með þér,
Halldór, og Rafnsbræðrum, Jón-
asi og Bjarna á Akureyri,“ hóf ég
mál mitt, „og ekki er örgrannt
um, að þú líkist einnig Jónasi,
fyrrum yfirlækni berklahælisins
á Kristnesi, sem ég minnist úr
bernsku minni og var marg-
blessaöur norðanlands.“
„Já, þetta ergmáfrændur mínir. Stefán
faðir minn var bróöir Jónasar á Kristnes-
hæli og afi minn var séra Jónas
Jónasson fræðimaður á Hrafnagili. Ekki
er þó S-iö í nafi mínu komiö frá fööur
4
minum, heldur stendur þaö fyrir Sveinn,
sem er föðurnafn móöur minnar, Ást-
hildar Sveinsdóttur frá Staöarfelli. Þaö
þótti varla vogandi aö skíra mig Halldór,
því aö engin gæfa fylgdi þessu nafni í
ætt minni. Halldór, fööurbróöir minn,
lést aöeins 15 ára gamall og ung frænka
mín, Halldóra aö nafni, lést af slysförum
á Hrafnagili um síöustu aldamót og
langflestir í minni ætt, sem heitiö hafa
þessum nöfnum, hafa ékki náö miöjum
aldri. Fööuramma mín, Þórunn Stefáns-
dóttir, var mjög mótfallin því, aö ég yröi
skíröur Halldór, en lét undan, þegar nafn
Sveins, móöurafa míns var látiö fylgja
meö. Ég hef líklega lafað á Sveinsnafn-
inu.“
„Ertu fæddur á Noröurlandi?"
„Nei, ég er fæddur hér í Reykjavík, 20.
janúar 1923. Faöir minn haföi unnið hjá
KEA á Akureyri, en fluttist til Reykjavíkur
samtímis Hallgrími Kristinssyni, sem tók
viö forstööu Sambands íslenskra sam-
vinnufélaga og faöir minn vann síöan
alla tíö hjá SÍS hér í Reykjavík."
„Fór snemma að bera á sjón-
depru hjá þér?“
„Þaö var tekiö eftir þessu þegar ég
var 2 ára og í Ijós kom, aö um
barnagláku var aö ræöa, afar sjaldgæf-
an sjúkdóm. Farið var tvisvar sinnum
meö mig til Danmerkur, þar sem ég var
skorinn upp viö þessu, 4 og 6 ára
gamall. 10 ára gamall var ég skorinn upp
í þriöja skipti og var þaö gert hér á
Landspítalanum af Kristjáni Sveinssyni,
sem nýkominn var heim frá námi í
Vínarborg, einn menntaöasti augnlæknir
á Noröurlöndum á þessum tíma. Ég
gekk aldrei í barnaskóla og var illa
lesandi til 10 ára aldurs. Ég var einbirni
og mikiö var lesiö fyrir mig á heimili mínu
á Fjölnisveginum, en einnig naut ég góðs
af nágrenninu viö Kennaraskóla íslands,
því aö nemendur á síöasta ári komu
þaöan og kenndu mér heima og lásu
fyrir mig og minnist ég einkum Hjartar
Kristmundssonar síöar skólastjóra.
Þegar ég var 11 ára lést móðir mín úr
lungnabólgu. Eftir þaö bjuggum viö
feögar einir um skelö, en faöir minn
kvæntist svo aftur 1941, Ágústu Jóns-
dóttur og ég eignaðist tvær hálfsystur."
„Og þú leggur út á menntabraut-
ina svona sjóndapur.“
„Já, ég fór fyrst í undirbúningsdeild
Halldór S.
Rafnar að
störfum á
skrifstofunni í
Hátúni 10. Seg-
ulbandið er
gott hjálpar-
tæki.
Rætt við Halldór S. Rafnar, lög-
frœðing, sem misst hefur sjónina og
starfrækirnú lögfræðiþjónustu á
vegum Örgrkjabandalagsins
Eftir Önnu Maríu Þórisdóttur
hjá Einari Magg, en byrjaöi svo í
Menntaskólanum í Reykjavík haustiö
1937. Sjónin dugöi mér til lestrar, en ég
sá aldrei á töflu alla mína skólatíö. Því
hélt ég leyndu, mér fannst miklu betra
aö standa á gati, en viöurkenna sjón-
depruna. Ég varö stúdent 1943, útskrif-
aðist 17. júníeins og þá var siður hér. Ég
jnnritaöist síðan í lögfræöi í Háskóla
íslands og var við nám í 3 ár, vann síðan
önnur 3, las þá í 1 ár og lauk
lögfræöiprófi voriö 1950. í millitíöinni
kvæntist ég Þorbjörgu Jónsdóttur frá
Seyðisfiröi. Viö giftumst 1946 og höfum
eignast 3 dætur, Ásthildi Sigríði, Jónínu
Þórunni og Andreu Þorbjörgu. í ætt
minni hafa nöfnin Þórunn og Stefán
skipst á 9 sinnum, en nú er svo komiö,
aö af yngri kynslóðinni ber aðeins 1
karlmaöur Rafnarsnafniö."
„Hvað tók svo viö hjá þór eftir
embættisprófiö?“
„1. júní 1950 réöi ég mig til þriggja
mánaöa á borgarfógetaskrifstofuna í
Reykjavík. Þessir þrír mánuöir uröu
hinsvegar 25 ár. Síöustu 7 árin var ég
borgarfógeti. En sjóndepran ágerðist og
áriö 1964 veiktist ég af lithimnubólgu og
var skorinn upp á ööru auganu í London,
en án árangurs. Auganu varð ekki
bjargað. Ég hélt þó áfram störfum og fór
allra minna ferða. En áriö 1973, nánar
tiltekiö á þriöja í jólum, fékk ég kvef-
bakteríu í hitt augað og olli það mér
miklum höfuökvölum og álitiö var, aö ég
væri aö fá slag. Ég var fluttur á
Landakot og þar kom í Ijós hverskyns
var. Augaö var hreinsað af ígeröinni, en
síðan hef ég veriö blindur.
Ég er þó alls ekki í algjöru myrkri. Ég
sé allskonar liti, brúnt, drapp, smávegis
grænt. Þetta er einna líkast því aö ganga
í sólskini úti í skógi. Og í draumi er ég
alsjáandi. Vinir mínir og kunningjar geta
vel viö unaö, fyrir mér eldast þeir ekkert
í útliti. Þeir eru alltaf eins og þeir voru
áöur en ég varö blindur.
Ég lá svo á spítala í 7 vikur í ársbyrjun
1974 og reyndar hafði ég ekki miklar
áhyggjur. Ég haföi veriö svo veikur, aö
mestu máli skipti aö vera lifandi, blindan
var næstum aukaatriöi í byrjun. Ég var
leiddur um sjúkrahúsiö, læröi aö rata um
og var áhyggjulítill í þessu verndaöa
umhverfi. Ég missti bragðskyn í fyrstu,
en var afar hamingjusamur, þegar ég
fékk þaö aftur, man alltaf hvernig var að
finna bragðið af steiktri lifur, þegar þaö
kom til baka.
En áfalliö kom viö heimkomuna.
Heima fannst mér ég fyrst vera kominn í
framandi umhverfi, ég rataði varla um
eigið heimili og maöur var rekandi sig í
hitt og þetta, rak kannski hausinn
hastarlega í boröbrún, þegar maöur var
aö beygja sig áfram til aö klæöa sig í
sokkana. Á sjúkrahúsinu var mikið um
heimsóknir, en eftir heimkomuna brá
svo viö, að heimsóknir og hringingar
duttu niöur. Ástæöan var hræðsla, vinir
og kunningjar vissu ekki hvernig um-
gangast skyldi blindan manninn.
Á þessu tímabili var mér mjög mikils
viröi aö byrja á ný aö sækja fundi hjá
Oddfellowum. En þá brá svo við, aö
næstum var um ofhjálp aö ræöa, allir
vildu styöja mig og leiða, hjálpa mér við
boröhald o.s.frv."
,,“Ég tók sérstaklega eftir því í
erindi þínu á fundinum hjá
Bandalagi kvenna, aó þú minnt-
ist á ýmis atriði í umgengni
sjáandi viö blinda, sem ég haföi
ekki hugsað út í áður.“
„Já, í því sambandi má til dæmis
nefna þaö, aö sjáandi á aldrei aö leiöa
\