Lesbók Morgunblaðsins - 07.03.1981, Blaðsíða 3

Stuölabergsskreytingin, sem þar er
uppi undir lofti, er vissulega fögur fyrir
augaö, en er hinsvegar neikvæö frá
sjónarmiöi hljómburðar. Bæöi í Þjóðleik-
húsinu og ýmsum öörum húsum, þar
sem leikið er og sungiö, veröa dauðir
punktar; þá heyrir söngvarinn ekki í
sjálfum sér. Þesskonar punktar voru til
dæmis í Konunglega leikhúsinu í Kaup-
mannahöfn og maöur reyndi aö foröast
þá staöi, þegar aríur voru sungnar. Hvaö
Þjóöleikhúsið áhrærir, þá er þetta samt í
lagi, því þar er þaö orðsins list, sem á aö
njóta sín. En Þjóðleikhús kemur ekki í
stað tónlistarhúss eöa öfugt; hvort-
tveggja þarf að vera til sem eign
þjóöarinnar."
„Finnst þér þaö aumingja-
skapur af okkur aö vera ekki
búin aö koma upp slíku húsi yfir
tónlistina?“
„Nei, ekki þarf endirlega aö líta svo á.
Þetta er geysilegt átak. En mér finnst aö
nú sé kominn tími til aö hugsa alvarlega
um þetta. Ég vil kalla slíkt hús Tónhöll og
nú eigum viö aö gera gangskör aö því aö
koma henni upp sem fyrst."
„Tónhöll, — þaö er gott heiti.
Og þar yröi auövitað æfingastaö-
ur og hljómleikasalur Sinfóní-
unnar?“
„Að sjálfsögöu. þaö er geysilegt atriöi,
að Sinfónían eignist slíkan samastað. En
auk hennar heföi íslenzka Óperan aö-
gang að húsinu svo og ballettinn. Þar
yrði hægt aö halda einsöngs- eöa
einleikskonserta og kórarnir mundu
halda hljómeika sína þar. Sem sagt;
Tónhöllin yröi athvarf fyrir margskonar
tónlist, sumt undir merki framúrstefnu,
annað aö klassískum hætti.“
„Hvar ætti þessi hugsanlega
Tónhöll aö rísa?“
„Rísa já, — þaö er spurning, hvort
hún á nokkuð aö ráöi aö rísa. Ef ég
mætti velja henni staö, þá veldi ég
vesturhlíö Öskjuhlíöarinnr, upp af Loft-
leiöahótelinu. Þar eru aö vísu braggar og
allskonar óþrifnaöur, sem hvort eö er
þarf aö hverfa. En ég er ekki aö tala um
byggingu, sem gnæföi þarna yfir og
skyggöi á Öskjuhlíöina. Viö skulum ekki
fara aö stela senunni frá henni. Ég vil
nefnilega, að Tónhöllin verði aö verulegu
leyti grafin inn í hlíöina. Einhver forhliö
yröi þar aö vísu; hjá því yröi vart komizt,
en hún gæti oröiö sem stuölabergsklett-
ur og fariö vel á þessum stað. Húsiö yröi
því afskaplega lítiö áberandi og nú á
tímum ætti ekki aö vera neitt tæknilegt
vandamál að hola inn^n hlíöina svo sem
þarf.“
„En þá má heldur ekki tjalda til
einnar nætur. Háskólabíó rúmar
um þúsund manns og þar er oft
húsfyllir á tónleikum. Hversu
marga áheyrendur þarf Tónhöllin
aö taka í sæti?“
„Aö sjálfsögöu þarf aö hugsa fram í
tímann. Meö tilliti til þess blómlega
tónlistarlífs, sem hér er þrátt fyrir allt, og
meö tilliti til núverandi aösóknar aö
tónleikum, veröum viö aö gera ráö fyrir
aö salurinn rúmaöi tvö þúsund manns."
„Bæöi á gólfi og svölum utan-
meö?“
„Nei, aöeins á gólfi. Svalir þykja
heldur neikvæöar í sambandi viö
hljómburö. Bezt væri að efna til sam-
keppni meöal íslenzkra arkitekta um
útfærslu á húsinu. Ég hef ekki skoöanir á
því í smáatriöum. En í stórum dráttum
tel ég, að viö mótun konsertsalarins ætti
aö hafa eggformiö í huga. Þaö er
ugglaust fullkomnasta form, sem hugs-
ast getur í sambandi viö hljómburö. Þá á
ég viö egg, sem skorið hefur veriö
langsum, — eggformið er þá á lofti og
veggjum."
„Er hætta á aö eggformaöur
salur yröi Ijótur aö innan?“
„Ekki held ég þaö. Til dæmis mætti
skreyta hann aö innan með myndverk-
um, sem máluö væru beint á veggina, en
foröast allt, sem upphleypt er. En þarna
þarf miklu meira en sal. Fyrir utan góða
senú, sem skagar aftur úr eggforminu,
kæmu minni æfingasalir og aðstaða fyrir
allt það, sem fylgir óperuflutningi. Sjálf
Sinfónían þarf ekki svo mjög á aukahús-
rými að halda; hún æfir á sviðinu. En að
sjálfsögðu þyrftu að vera sérinngangar
fyrir listafólk og aöra sem starfa á bak
við.“
„Eigum viö þá krafta, sem meö
þarf til aö starfrækja tónhöll af
þessu tagi?“
„Jú, viö eigum þaö. Og aöstæöurnar
stuöla aö því, aö kraftarnir fái að njóta
sín. Eins og sakir standa, eru störf af
þessu tagi unnin í hjáverkum og það er
ómanneskjulegt aö heimta fullan árang-
ur af tómstundavinnu."
„Ertu bjartsýnn á framtíö ís-
lenzkrar óperu?“
„Helduröu aö ég væri aö tala um þetta
annars. Ég mundi ekki einu sinni nefna
það á nafn, ef ég tryði ekki á það.“
„Og þá hefur þú um leiö trú á
því, aö óperan sem skemmtiform
haldi áfram aö höföa til þeirra,
sem uppaldir eru við poppmús-
ík“.
„Já, það held ég. Það hefur sýnt sig,
aö klassísk músík hefur alltaf staöiö sig,
þótt fram hafi komiö ný form tónlistar og
ég hef ekki minnstu trú á því aö
popptónlistin eigi eftir aö ganga af
klassískri músík dauöri, — óperu þar á
meöal. Satt er þaö aö vísu, aö ópera er
kannski heimskulegt form tjáningar. En
það er samt eitthvað viö óperuuppfærsl-
ur, sem gerir aö verkum, að þær njóta
sífellt vinsælda. Og þaö segir sig sjálft,
aö þaö er músíkin í þessum verkum,
sem mestan þátt á í því.“
„En þarna veltur á miklu aö
góður hljómburöur fáist. Og í því
sambandi er vert aö minnast á,
aö góöur hljómburöur er leynd-
ardómsfullt fyrirbæri. Þú sagöir
aö svalir væru ekki taldar til
bóta. Samt eru svalir allan hring-
inn í óperuhúsum, sem þykja
hafa mjög góöan hljómburð, eöa
er þaö ekki rétt?“
„Jú, þaö er rétt. Fullkomnasti hljóm-
buröur, sem um er vitaö, er í Scala-
óperunni í Milanó, sem upphaflega var
leikhús. Hvísli maður á sviöinu, heyrist
þaö um allt, einnig upp á efstu svalir og
klappi maöur saman höndum á sviöinu,
þegar húsiö er tómt, heyrist aö minnsta
kosti fimmfalt bergmál.
Menn vita ekki, hversvegna hljóm-
buröur er svona góður þarna, enda þora
þeir engu aö breyta. Stundum hefur
veriö meö vísindalegum aöferöum reynt
aö ná góöum hljómburði og ekkert til
sparaö. En engu aö síöur virðist útkom-
en alltaf verða dálítiö happdrætti.“
„Stundum hefur veriö talaö
um, aö Gamla bíó sé gott til
tónleikahalds og eins og þú veizt
hefur nýstofnuö íslenzk ópera
augastaö á því.“
„Ég ætti aö þekkja Gamla bíó; hélt
þar þrettán sinnum konserta eitt áriö. Þá
söng ég þar annan hvern dag í heilan
mánuð og alltaf fyrir fullu húsi. Ekki get
ég nú sagt, aö gott sé aö syngja þar, en
húsið er ekki stærra en svo, aö þaö telst
ekki erfitt. En það er ekkert óperuhús og
fráleitt að tala um þaö sem framtíðarhús
íslenskrar óperu. Til þess er þaö alltof
litiö og þröngt og þyrfti geysimikla
viöbyggingu til að bæta úr því.
Enda vona ég aö til þess þurfi ekki aö
koma. Tónhöllin kemur, vertu viss.“
o.s.
Stefán íslandi bendir á stað-
inn vestan í Öskjuhlíðinni,
ofan við þessa dásamlcgu
bragga, þar sem hann hugs-
ar sér að við ættum að
byggja tónhöllina.
íslenzk ópera er nýstofn-
uð og Tónhöllin vcrður
einnig samastaður henn-
ar. Hér er Magnús Jóns-
son i I Palliacci, en á
tónleikum óperunnar til
heiðurs þeim gjöfulu
hjónum, Helgu og Sigur-
liða, sýndi Magnús, að
hann er enn i fullu fjöri.
Hápunktinn í tónlistar-
starfi vetrarins má ugg-
laust telja flutning inn-
lendra og erlendra ein-
söngvara, Sinfóníunnar,
Karlakórs Reykjavíkur
og Söngsveitarinnar Fíl-
harmoniu á Fidelio eftir
Beethoven. Út af fyrir sig
er stórkostlegt að annað
eins skuli geta átt sér
stað á íslandi, — samt á
tónlistin ekkert hús.
3