Lesbók Morgunblaðsins - 07.02.1981, Blaðsíða 5

Bak við hann var íbúðarhús Stefáns P. og verslun.

Þorgeröur Sigurðardóttir og Stafán P. Jakobsson með
fjögur elstu bðrn sín. Myndin er tekin 1925.
það að fara til Færeyja og láta smíða fyrir
sig vélbát. Var það m.b. Hekla, sem um
langt skeið var litríkur og mikill bátur í
flotanum fyrir austan. Leit hann eftir
smíðinni og sigldi honum heim að smíöi
lokinni og gekk ferðin vel. Þessi bátur
reyndist honum vel og það svo að hann lét
smíöa annan. Alls átti hann þrjá dekkbáta,
Heklu, Kötlu og Geysi og hlut í þeim fjórða,
auk margra smábáta. Þegar útgeröin fór
vaxandi kom að fleiri umsvifum. Um það
leyti var Stefán oröinn þreyttur í fótum af
sífelldum stöðum við stjórn og því fór hann
í verslun og studdi þá útgerð og verslun
hvort annað. Hann hafði þar mikil umsvif
og húsakost góðan og reyndi af fremsta
megni að sjá fyrir öllu. Þann tíma var líka
mannmargt í Stefánshúsi og í nógu að
snúast. Stefán haföi alla tíð kindur og kýr
til að hafa jafnan næg matvæli handa
mannmörgu heimili. Heyja aflaði hann
bæöi á Sævarenda og Sjávarborg en það
var býli handan fjaröar, beint á móti. Þar
voru og sauöir og lét hann þá ganga um
opin hús og fylgdist með þeim að heiman
og sögu kunnugir aö kíkirinn heföi oft verið
á lofti í höndum hans. Stefán stóð ekki
einn. Hann átti ágæta fjölskyldu sem jafnan
lét sitt ekki eftir liggja.
Hann kvæntist árið 1915 Þorgerði Sig-
urðardóttur frá Drúnavík í Borgarfirði og
var hún 13 árum yngri en hann og lifir hún
í góöri elli í Reykjavík. Þeim varö 6 barna
auðiö sem öll eru dugandi borgarar á landi
voru: Ólöf Ásta, f. 1916, Jakob Baldur, f.
1920, Laufey Guöríður, f. 1922, Siguröur
Bragi, f. 1925, ingi Birgir, f. 1928 og Halla,
f. 1932. Góður stofn og góðar greinar.
Stefán var myndarmaður og duglegur að
hverju sem hann gekk, enda verkefni ærin
og litið tjóaði aö slóra. Snemma var hann
hrifinn af íþróttum. Glíman var þar ofarlega
á baugi. Þaö man ég vel að nafni hans var
mjög á loft haldiö fyrir austan þegar glímu
bar á góma. Þá víluöu menn ekki fyrir sér
að fara sveitirnar á enda til að keppa og
jafnvel til Seyðisfjarðar. Glíman átti mikil
ítök í Austfirðingum. Ég man fleiri Fá-
skrúðsfiröinga, svo sem Björn Daníelsson,
sem glímdu. Stefán var hjólliöugur og því
vel til íþrótta fallinn. „Heilbrigð sál í
hraustum líkarna", ómaði þá víða. Hann
kom mikið við skemmtanalíf og meðal
annars var hann rómaður fyrir leikarahæfi-
leika. Enn muna margir hann í Skugga-
Sveini svo eitthvað sé nefnt. Hann var
félagslyndur maður og í samskiptum sínum
við fólkið, sem byggði Fáskrúðsfjörð, fann
hann oft til þess að geta ekki liðsinnt enn
meir en hann gerði. Og þó reyndist hann
mörgum bjargvættur. Það var talið að
hann gæti ekki neitaö neins manns bón,
sem bjargar var vant, og því söfnuðust
skuldir í verslun hans sem allar biðu betri
tíma.
Á skipstjórnarferli sínum var hann talinn
hafa fundiö svonefndan Nýjaboða, sem eru
fengsæl fiskimið og var lengi hægt að ausa
úr. Hann var fádæma miðaglöggur og
athugaði vel botninn og fylgdist vel með því
sem kom upp á lóðina og dró ýmsar
ályktanir af því. Þaö var því ekki að
ófyrirsynju að hann var fenginn af dönsk-
um kortagerðarmönnum til að fara með
þeim á varöskipi um miöin fyrir austan og
staösetja þau á kortin. Töldu þeir stuöning
Stefáns mikils viröi. Eins og títt var á þeim
tíma var aöalfiskverkunaraðferöin að salta,
pressa, þvo og sólþurrka fiskinn. Því varð
að byggja upp reiti, raða steinum um stór
svæði því að ekkert var betra til að þurrka
á en grjótið. Allir útgerðarmenn áttu
fiskreiti. Þá þurfti stórar fiskskemmur og
þar voru staflarnir geymdir þar til skip
komu og fluttu þá til útlanda og fengust
gjaldeyrir og vörur fyrir.
Stefán Jakobsson hafði mjög mikil
viöskipti við Fransmenn, verslun hans
þjónaði þeim að verulegu leyti og margir
frönsku skipstjóranna voru góöir vinir hans
og komu oft á heimili þeirra hjóna. Stefán
var talinn mikill frönskumaður enda ólst
hann upp á þeim tíma er samneyti við
frönsku sjómennina var hvað mest.
Stefán var einn af forgöngumönnum
rafvæðingar eystra. Heklan hans var fyrst
raflýst Fáskrúðsfjarðarbáta. Hann gekkst
og ásamt fleirum fyrir fyrstu raflýsingunni í
kauptúninu. Sett var niður í kjallara
Franska spítalans mótorstöð sem veitti
raforku tii Ijósa í hús hans og nokkur
önnur.
Þegar bankaútibú var stofnað á Eskifirði
urðu umsvif meiri og athafnamenn .víða af
fjörðunum komu og hófu þar viðskipti. í
þeim hópi man ég Stefán fyrst. Oft hefir
veriö um það deilt hvort þessi útibú hafi
oröið þaö sem þeim var ætlaö og sýnist sitt
hverjum. Að minnsta kosti fengu margir að
kenna á refsivendi þeirra ef eitthvað
bjátaði á. Eftir fyrra stríð urðu margar
sviptingar á innlendum og erlendum mörk-
uðum, afurðirnar tóku miklum verðbreyt-
ingum og því fór svo fyrir mörgum að
greiðslugeta varð minni en ella. í stað þess
að hjálpa þessum athafnamönnum yfir
erfiðasta þröskuidinn snerust bankarnir
þannig við, að fótur var settur fyrir og
stöðvaðar athafnir og lokað og selt allt sem
hægt var að selja. Á þeim tíma voru
uppboðin í algleymingi og margt fór fyrir
lítið. Og máttu þessir menn, sem alla tíö
höfðu lagt sitt líf að veöi til að auka veg
síns byggðarlags, horfa á aö verðmæti það
sem þeir höfðu aflað væri tætt í sundur. Og
meira að segja gengið oft svo nærri að slíkt
þætti mönnum ekki trúlegt nú. Sem sagt;
Stefán var einn af þeim mönnum sem mátti
horfa á ævistrit sitt þannig lagt í rúst. Hann
var þá með stórt heimili og svo var hart að
gengið að þröngt varð fyrir dyrum um sinn.
Ekki minnist ég nú hve há upphæöin var
sem eftir var í skuld þegar allt hafði verið
selt fyrir lítiö en hún yxi engum í augum nú.
Stefáni sem fleirum, voru hér allar
bjargir bannaðar. Þetta var skipun að
sunnan, sögöu menn. En aö sú skipun
skyldi rannsökuð er annaö mái. Kreppuárin
fóru líka í hönd. Margur maðurinn átti í vök
að verjast. Stefán guggnaði þó aldrei, enda
átti hann góða menn að sem þekktu hann
og vissu að heiöarlegri mann gat varla. Því
voru þeir menn ekki fjarri sem gerðu
honum kleift að hafa umsvif þótt í minna
lagi væri og var hann þeim þakklátur. Hann
haföi eytt manndómsárunum í að hefja
staðinn, sem honum þótt vænt um, til vegs.
Og í öllu velmegunarflóðinu nú má enn sjá
spor Stefáns þarna fyrir austan ef að er
gáö.
Það hvarflaði víst ekki að honum að
þurfa að hætta í miðjum klíöum en þó fór
svo að hann yfirgaf Fáskrúðsfjörð og flutti
til Hjalteyrar með fjölskyldu sinni. Þar hófst
annar kafli í baráttusögu hans til framfara,
sem því miður varð alltof stuttur. Um þann
kafla verður ekki rætt hér nema það að
hann fórst í slysi tveimur árum eftir komu
sína þangað og var það á árinu 1940.
Oft hefir hvarflað að mér, þegar ég lít til
baka og hugsa um þessa góðu drengi og
athafnamenn, hvernig þeir myndu hafa
tekið allri þeirri tækni sem nú býðst.
Þakklátir menn fyrir allt sem þeir höfðu þá.
Myndu þeir fara veg þeirra sem nú sjá
ekkert nema Ríkið ef einhverjum björgum á
lyfta? Ekki hefði það verið að skapi
Stefáns. Þaö veit ég aö sveitungar hans
eru vissir um. Hann kynntist því fyrst og
síðast að treysta eigin mætti og góðum
Guði. Þar var skjóliö.
Stefán var gæfumaöur. Hann eignaðist
góöan lífsförunaut, sem bjó honum og
starfsmönnum hans og börnum eftirtekt-
arvert heimili, sem orð fór af um nágranna-
byggðir. Börn hans bera honum vitni.
Uppeldi góðra foreldra svíkur ekki.
Stefán verður þeim sem honum kynntust
minnisstæður. Hann átti þess kost aö
leggja hönd á plóginn við aö gera Fá-
skrúðsfjörð að líflegum athafnabæ, snyrti-
legum og vinalegum bæ, sem þeir er urðu
aö leita á önnur mið, bera hátt í huga og
gleyma aldrei. Hann var einn af þeim sem
mátti segja um að „eiga þegar aldir renna
— einhver spor í tímans sjá“.