Morgunblaðið - 08.02.1992, Blaðsíða 22
22
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 8. FEBRUAR 1992
Helmut Kohl:
Viil létta höml-
um af hernum
Bonn. Reuter.
HELMUT Kohl, kanslari Þýska-
lands, vill breyta þýsku stjórnar-
skránni þannig, að heimilt verði
að beita þýskum her utan landa-
mæra Atlantshafsbandalagsins.
Kom þetta fram í viðtali við hann
í Wall Street Journal í gær.
Þýskir jafnaðarmenn vilja ekki
nema úr gildi stjórnarskrárákvæðið,
sem bannar beitingu þýsks hers utan
Natolandanna, en Kohl kvaðst tilbú-
inn til að gera þetta að kosninga-
máli 1994 ef með þyrfti. Sagði hann
það fylgja nýju hlutverki Þýskalands
að axla meiri ábyrgð á alþjóðavett-
vangi, til dæmis með því að senda
hermenn til friðargæslu á vegum
Sameinuðu þjóðanna. Þá sagði Kohl
Þjóðverja ekki hafa áhuga á fasta-
fulltrúa í öryggisráðinu.
Boris Jeltsín og Francois Mitterrand á sameiginlegum blaðamannafundi sem þeir héldu I gær. Reuter-
Heimsókn Jeltsíns, forseta Rússlands, til Frakklands;
Frakkar gefa til kynna
fækkun kjamorkuvopna
París. Reuter.
BORÍS Jeltsín, forseti Rússlans,
og Francois Mitterrand, forseti
Frakklands, hétu því gær að ríki
þeirra myndu halda lyarnorku-
herafla sinum í lágmarki. Mit-
terrand sagði að til greina kæmi
að Frakkar sýndu meiri
sveigjanleika hvað varðar kjarn-
orkueldflaugaáætlanir sínar.
Þriggja daga heimsókn Borís
Jeltsíns til Frakklands lauk í gær.
Undirritaður var vináttusamningur
sem er sá fyrsti sem Rússar gera
við vestrænt ríki síðan Sovétríkin
liðu undir lok. Þar er kveðið á um
samráð á hættutímum og að stefnt
skuli að gerð evrópsks öryggimála-
sáttmála. Stjómmálaskýrendur
segja að þar endurspeglist ósk
Frakka um að samþykktir Ráðstef-
unnar um öryggi og samvinnu í
Evrópu öðlist lagagildi. í samn-
ingnum er kveðið á um árlega fundi
forseta ríkjanna og samstarf í
efnahagsmálum. Jeltsín sakaði
franska kaupsýslumenn í fyrradag
um að fara sér of hægt í viðskipt-
um við Rússa. „Þið dreypið aldrei
Kiev.
Rússneska þingið gerði á
fimmtudag kröfu um að Svarta-
hafsflotinn heyrði undir samveldið.
Hins vegar var frestað umræðum
um lögmæti þess er Rússar gáfu
Úkraínumönnum Krímskaga árið
1954. Þingið hafði í síðasta mánuði
dregið í efa að sú gjöf hefði verið
lögleg.
Alls eru um 300 skip í Svarta-
hafsflotanum. Úkraínustjórn hefur
gert kröfu um þann hluta flotans
sem ekki ber kjarnavopn. Yrðu skip-
in notuð við strandgæslu. Undan-
farnar vikur hefur nefnd rússneskra
og úkríanska stjórnvalda unnið að
lausn málsins og virtist á tímabili
á kampavíninu ef þið takið ekki
áhættu,“ sagði Jeltsín. Sagði hann
að ítalir hefðu sýnt mun meira
frumkvæði. Hvort sem þessi um-
mæli réðu úrslitum eða ekki þá
ákváðu franskir embættismenn á
síðustu stundu að hækka lán til
Rússa til kaupa á korni og iðnvam-
ingi um 500 milljón franka i 3,5
milljarða franka (rúma 35 milljarða
ÍSK).
Á fréttamannafundi undir lok
heimsóknarinnar hældi Mitterrand
Jeltsín fyrir tillögur um fækkun
kjamavopna. Þær ættu sér ekki
fordæmi hvað varðar hraða niður-
skurðarins og fjölda vopna sem
eytt yrði. „Það sem Rússar hafa
þegar gert gerir Frökkum kleift
að breyta eldflaugaáætlunum sín-
um. Við ætlum ekki að rembast
eins og rjúpan við staurinn og
halda í stefnu sem er í algerri
andstöðu við það sem önnur kjam-
orkuveldi eru að gera,“ sagði Mitt-
errand. Hann tiltók þó ekki hvar
Frakkar myndu beita niðurskurð-
arhnífnum.
Jeltsín sagði við sama tækifæri
sem sátt væri um að Úkrínumenn
fengju þann hluta flotans sem ekki
gæti borið kjamavopn. Einungis
ætti eftir að ákveða hvar draga
ætti mörkin milli skipa sem til-
heyrðu kjarnorkuheraflanum og
hinna sem það gerðu ekki. Nú er
hins vegar ijóst að viðræðurnar í
nefndinni hafa ekki skilað árangri.
Kravtsjúk sagðist í gær búast
við að samkomulag um flotann
næðist á leiðtogafundi samveldis-
ríkjanna í Minsk 14. febrúar næst-
komandi.
Álexander Kotjonkov, varaform-
aður vamarmálanefndar rússneska
að ekki lægi verulega á því að
Frakkar fækkuðu kjarnavopnum.
Kjamorkuherafli Rússa og Frakka
væri ekki sambærilegur.
Franskir embættismenn sögðust
FJÖGUR kjarnorkuver í
Austur-Evrópu eru „mjög
hættuleg11 að mati sérfræðinga
Alþjóðakjarnorkumálastofnun-
arinnar, IAEA, og óttast marg-
ir, að þar geti verið í uppsigl-
ingu ný „TsjernobyIsIys“.
þingsins, lagði til í gær í viðtali við
dagblaðs hersins, Krasjaja Zvezda,
að her samveldisins yrði skipt á
milli aðildarríkjanan ellefu. Nýju
herirnir myndu svo bindast samtök-
um sem líktust Varsjárbandalaginu
sáluga eða Atlantshafsbandalaginu.
Kotjonkov gat þess að nú þegar
hefðu fimm ríki samveldisins ákveð-
ið að stofna eigin heri og myndi
varnarmálanefndin leggja tii að hin
sex gerðu^það líka, þ. ám. Rúss-
land. Hann sagði að hmn Sovétríkj-
anna hefði leitt til þess að óljóst
væri hvaða ríki hermenn Rauða
hersins þjónuðu. Staða þeirra væri
einnig óljós samkvæmt þjóðarétti.
Kotjonkov viðurkenndi að skipting
hersins yrði vandkvæðum bundin.
Helmingur hermanna eru Rússar
og stofnun rússnesks hers myndi
þýða að milljón hermenn og fjöl-
skyldur þeirra þyrftu að flytja heim
til Rússlands.
hrifnir af ítarlegri þekkingu Jelts-
íns á utanríkismálum. Stundum
hefði hann verið svo hraðmæltur
um flókin málefni að túlkarnir
hefðu ekki getað fylgt honum eftir.
Kemur þetta fram í óvenjuskor-
inorðri skýrslu frá IAEA en um-
rædd kjamorkuver em í Bohunice
í Tékkóslóvakíu, Kozloduy í Búlg-
aríu og Kola og Novovoronezh í
Rússlandi. í þessum verum fundu
sérfræðingarnir 13 „stórhættu-
lega“ galla og 46 „hættulega" en
svo dæmi sé tekið þá var búlg-
arska orkuverið í svo slæmu
ástandi, að IAEA bað Búlgaríu-
stjórn að loka því strax. Til þess
treysti hún sér þó ekki vegna mik-
ils orkuskorts í landinu.
Sérfræðingarnir segja, að
kjarnakljúfarnir í verunum séu 10
talsins af gerðinni WWER. Voru
þeir hannaðir á sjöunda ártugnum
og em þeir einu, sem enn era í
notkun. Sams konar kjamakljúf í
Austur;Þýskalandi var lokað í
fyrra. í Ármeníu eru aðrir tveir,
sem ekki hafa verið í notkun í tvö
ár, en Armeníustjórn vill taka þá
aftur í rekstur á þessu ári.
Þessir kjarnakljúfar eru að vísu
ólíkir RBMK-kjarnakljúfunum í
Tsjernobyl en þeir eiga það sam-
eiginlegt með þeim, að öryggisút-
búnaðurinn er ónógur á flestum
sviðum.
í skýrslunni er þeirri spurningu
varpað fram hvort ekki sé vitur-
legra að loka þessum kjarnorku-
verum strax í stað þess að veija
hundraðum milljóna dollara í óhjá-
kvæmilegar úrbætur. Orkuskort-
urinn í Austur-Evrópu og sovétlýð-
veldunum fyrrverandi veldur því
hins vegar, að stjórnvöld þar vilja
reka verin áfram, að minnsta kosti
til 1995, og gera sér vonir um,
að þau fái vestræna aðstoð við að
auka öryggisútbúnaðinn.
Deilan um Svartahafsflotann:
Ukraínuforseti mótmælir
ályktun rússneska þingsins
Varnarmálanefnd þingsins vill stofnun rússnesks hers
Kíev. Moskvu. Reuter.
LEÓNÍD Kravtsjúk, forseti Úkraínu, mótmælti í gær harðlega álykt-
un rússneska þingsins frá því á fimmtudagskvöld þar sem gerð var
krafa um að allur Svartahafsflotínn heyrði undir sameiginlega her-
stjórn Samveldis sjálfstæðra ríkja. „Rússneska þingið getur ekki
tekið ákvarðanir er varða öll ríki samveldisins. Þessi ákvörðun á sér
enga lagastoð," sagði Kravtsjúk á fréttamannafundi í þinghúsinu í
Alþjóðakjarnorkumálastofnunin;
A __
Ottast „Tsjerno-
bylslysu í fjórum
kjarnorkuverum
London. Daily Telegraph.
Átök brjót-
ast út í Álsír
Algeirsborg. Reuter.
ÁTOK brutust út milli öryggis-
sveita og heittrúðra múslima í
að minnsta kosti sex borgum í
Alsír í gær. Öryggissveitir
beittu skotvopnum í fimm
hverfum í höfuðborginni, Al-
geirsborg. Sjónarvottar sögðu
að hermenn hefðu reynt að
bijótast framhjá brennandi
vegatálmum í tveimur af höfuð-
vígjum íslömsku Hjálpræðis-
fylkingarinnar (FIS) í borginni
og múslimar hefðu veitt þeim
mótspyrnu með gijótkasti.
57 farast
í snjóflóðum
Divarbakir. Reuter.
FIMMTÍU og sjö fórust er snjó-
flóð féllu á alls tólf þorp í suð;
austurhluta Tyrklands í gær. í
einu þorpinu, Akcayul í Sirnak-
héraði, létust þrjátíu og einn
er fimm hús eyðilögðust í snjó-
flóði. Alls hafa þar með 201
farist í snjóflóðum í þessum
hluta Tyrklands síðustu vikuna.
Major vill fund
um N-Irland
Dublin. Reuter.
TILLÖGU Johns Majors, for-
sætisráðherra Bretlands, um
að leiðtogar deiluaðila á Norð-
ur-írlandi komi saman til fund-
ar um öryggismál á skrifstofu
hans í Downingstræti í næstu
viku hefur verið vel tekið af
stjórnmálamönnum úr röðum
jafnt mótmælenda sem
kaþólikka. Þetta verður fyrsti
fundurinn af þessu tagi sem
haldinn er í sextán ár. Tuttugu
og sex hafa fallið í átökum á
Norður-írlandi fyrstu fimm vik-
ur ársins og er það mesti fjöldi
síðan árið 1976.
Vopnageymsla
sprakk
Moskvu. Reuter.
HÓPUR manna réðst í gær inn
í vopnageymslu hersins í borg-
inni Grozny í Rússlandi og
kveikti í henni á fimmtudag.
TASS-fréttastofan hefur það
eftir heimildum innan innanrík-
isráðuneytisins í gær að í það
minnsta tíu árásarmannanna
hafi farist er geymslan, sem
full var af vopnum og skotfær-
um, sprakk í loft upp eftir að
kveikt var í. Mikil ólga er á
þessu svæði, í norðurhluta
Kákasushéraðs, og hefur það
ítrekað gerst undanfarið að
skæruliðar og aðskilnaðarsinn-
ar hafi ráðist á vopnageymslur
hersins til að verða sér úti um
vopn.
Njósnari fær
12 ára dóm
DUsseldorf. Reuter.
KLAUS Kuron, háttsettur
maður innan vestur-þýsku
leyniþjónustunnar, var í gær
dæmdur í tólf ára fangelsi fyr-
ir að hafa stundað njósnir fyrir
fyrrum Austur-Þýskaland.
Honum var einnig gert að end-
urgreiða 692 þúsund mörk sem
hann hafði þegið að launum
fyrir njósnastörf sín. Réttar-
höldin stóðu yfir í mánuð og
lýstu vitni frá leyniþjónustum
bæði fyrrum austur- og vestur-
hluta Þýskalands því yfir að
Kuron væri nánast hinn full-
komni njósnari. Það voru miklir
persónulegir fjárhagsörðug-
leikar sem ollu þvi að Kuron
bauð Austur-Þjóðveijum þjón-
ustu sína árið 1981. Þeir mátu
störf hans mjög mikið og var
honum tvisvar smyglað leyni-
lega inn í Austur-Þýskaland til
að hitta Markus Wolf, frægasta
njósnaforingja landsins, per-
sónulega.