Morgunblaðið - 04.03.1990, Blaðsíða 8

8 C
MORGUNBLAÐIÐ MANNLIFSSTRAUMAR SUNNUDAGUR 4. MARZ 1990
K
1
55

i
%
4
£
1
s
%
I
I
1
I
I
/IV
Ȏ<
Höfðinglegt hádegi
á Hótel Holti
Ljúffengt ogLétt
Næstu vikurnar býður Hótel Holt gestum sínum
upp á sérstakan matseðil í hádeginu, þar sem létt-
leikinn oghollustan eru í fyrirrúmi.
Forréttur, aðalréttur og eftirréttur sem hver velur
að vild, með gæði og góða þjónustu að leiðarljósi
sem fyrr.
Forréttir
Súpa dagsins
Gæsasalat vinaigrette
Fylltar pönnukökur með sjávardýrum og súrsætri
sósu
Salat með reyktum grísastrimlum
Abalréttir
Innbakað hreindýrakjöt í ostasósu
Grillaður karfi með hvítvínsdillsósu
Steinbítur á pasta og grænsalati
Ofnsteiktur grísahryggur
Eftirréttir
Heitt epli með rúsínum og vanillusósu
Terta dagsins
Forréttur, aðalréttur og eftirréttur
kr. 995
Hafðu það fyrsta flokks - það kostar ekki meira.
Bergstaðastmti 37, Sími 91-2S700

Jyté
K
Xé
Xtt4
X
X'<
íí
■- M />

74
S
1

&
74
K
ITm"
Þótt engar óyggjandi tölur séu til á íslandi um hlutfall launþega í stéttarfélögum má ætla að það sé
vart undir 90%. Lausleg athugun sýnir, að á síðasta ári hafi rúmlega 100 þús. íslendingar verið í stétt-
arfélagi, þar af um rúmlega 62 þús. í félögum með aðild að ASÍ og um 17 þúsund innan BSRB-félaga.
HAGFRÆÐI/Eru stéttarfélög naubsynleg?
Hagfræði stéttarfélaga
SAMSKIPTIRÍKISVALDS og aðila vinnumarkaðarins hafa verið mikið
í fréttum að undanförnu. Þetta er að vonum, enda nýgerður merkur
samningur milli þessara aðila. Með þessum samningi hefúr fram-
kvæmdavald að nokkru verið fært yfir til launanefndar samningsaðila.
Það er því eðlilegt að spyrja hverjir þessir aðilar séu og hvernig þeir
starfi.
Á frjálsum markaði ákvarðast laun af samspili framboðs og eftirspurn-
ar ftjálsra aðila. Við slík skilyrði ætti að öðru jöfnu ekki að koma til
atvinnuleysis. Minnkandi eftirspurn eftir vinnuafli hefði í för með sér,
að raunlaun myndu lækka, þar sem þeir, sem tímabundið væru án
atvinnu, byðu vinnu sína við lægra verði en áður. Hefðbundin greining
á hagfræði verkalýðsfélaga gengur út fráþví, að eftirspurn eftir vinnu
aukist hægt þótt laun lækki; ef skortur er á vinnu og fullkomlega ftjáls
samkeppni á vinnumarkaði, myndu launþegar undirbjóða hvern annan
þar til laun myndu lækka allt niður undir nauðþurftarstig.
Margt er ólíkt með vinnumarkaði
og vörumarkaði. Alla jafnan
fær launþeginn greitt mánaðar- eða
vikulega, í stað þess að selja hverja
klukkustund sérstaklega. Hins vegar
selur atvinnurek-
andi hverja klukku-
stund út sérstak-
lega. Launþegan-
um gæti að öðru
jöfnu verið hagur
af að fá greitt með
sama hætti fyrir
hverja klukku-
stund. Hann þyrfti
þá að semja um verð pr. klukkustund
fyrirfram, en með því móti yrði samn-
ingskostnaður verulegur. Auk þess
tæki launþeginn verulega áhættu,
því eftirspum eftir þjónustu hans
myndi sveiflast verulega yfir daginn.
Til þess að draga úr viðskiptakostn-
aði og áhættu er hagkvæmt fyrir
launþegann, að vera á jafnaðarkaupi
yfir viku- eða mánaðartímabil. At-
vinnurekandinn er betur í stakk bú-
inn til að taka áhættu. Að því gefnu
að fijálst val launþega sé að selja
vinnu sína á jafnaðarkaupi yfir nokk-
urt tímabil, er augljóst hversu miklir
hagsmunir eru í húfi. Af þessum
sökum getur verið hagkvæmt fyrir
lautfjiegann að mynda samtök með
öðrum sínum líkum, og fela samtök-
unum að gera samning fyrir sína
hönd. Fæstir launþegar hafa val um
að vinna eða vinna ekki, hins vegar
hefur neytandinn í hendi sér hvaða
vörur hann velur að kaupa. Neytand-
inn velur að kaupa inn eftir hendinni
og myndi ekki af fijálsum vilja ganga
í neytendasamtök, sem önnuðust
langtímasamning um innkaup fyrir
hans hönd. (Þannig er þó háttað um
landbúnaðarmál á íslandi).
Verkalýðsfélög má líta á sem e.k.
einkasala. í þessu felst, að þau selja
vinnu fjölmargra launþega og reyna
að halda uppi hærri launum og þar
með takmarka vinnuframboð. Þau
reyna með einum eða öðrum hætti
að viðhalda einkasölurétti sínum,
m.a. með því að koma í veg fyrir að
aðrir en féíagar geti stundað viðkom-
andi störf.
Félögin veija raunlaun félags-
manna, en atvinnustig ræðst af eftir-
spum eftir vinnuaflinu. Ef raunlaun-
um er þannig haldið föstum þrátt
fyrir minnkandi eftirspurn, verður
af fjöldaatvinnuleysi, og hafa raunar
margir hagfræðingar bent á að þessi
hegðun verkalýðsfélaga í Evrópu
hafi aukið mjög atvinnuleysi í álf-
unni.
Hér að ofan hafa verið færð rök
fyrir því að launþegum geti verið
hagkvæmt að bindast samtökum um
sölu á vinnu sinni. Takmörkun á
samkeppni er, þegar ti! lengdar læt-
ur, ekki hagur heildarinnar. Það
skiptir því verulegu máli með hvaða
hætti ríkisvaldið takmarkar rétt
launþegasamtaka.
Vinnulöggjöfin, eða lög nr.
80/1938 um stéttarfélög og vinnu-
deilur, var sett árið 1938, og hefur
hún lítið breyst síðan. Lögin tryggja
launafólki rétt til að stofna stéttarfé-
lög, tryggja þeim rétt til að gera
kjarasamninga, heimila skipun trún-
aðarmanna, veita stéttarfélögum rétt
til verkfallsboðunar og eins kveða
lögin á um réttarfar í vinnuréttar-
málum, þ.e. félagsdómur. Þótt hvergi
segi í þessari löggjöf, að launþegum
beri að vera í stéttarfélagi, komast
þeir ekki hjá því og eru ekki einu
sinni spurðir um það. Hér er þó ekki
um lagalega skyldu að ræða, heldur
MILLJONA- HAPPDRÆTTI
HANDKNATTLEIKSSAMBANDS ÍSLANDS
■é/íudndcuímmn áwctdd/éóáid
HÆSTI VINNINGUR 5 MILUÓNIR
LÆGSTI VINNINGUR 2 MILUÓNIR
w
ot
e9‘

\d

MILLJONIR
TIL ÍBÚÐARKAUPA
w