Morgunblaðið - 23.04.1983, Blaðsíða 18
18
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 23. APRÍL 1983
Tókst ekki að
tengja Soyuz 8
Bresku rfkisarfarnir, Karl og Díana, voru í ferð um Ástralíu og Nýja Sjáland fyrir skömmu. Á meðfylgjandi
mynd heilsar Díana ungri Maorastúlku af hefðbundnum sið Maora, með því að nudda saman nefjum. Heitir
fyrirbærið „hongi“ og þannig heilsa Maorar virðingarverðu fólki. Ai’ mynd.
Kosið í Portúgal á mánudag:
Búist er við stórsigri
Jafnaðarmannaflokksins
Lissabon, Portúgal. 22. apríl. AP.
ÞINGKOSNINGAR fara fram í Portúgal á mánudaginn, nákvæmlega níu
árum eftir að valdarán hersins leysti landið undan einræðinu og kom á
lýðræði. Þetta verða fjórðu kosningarnar síðan og er búist við því að jafnað-
armannaflokkur Mario Soares komist aftur til valda eftir 5 ár í stjórnar-
andstöðu.
Moskvu, 22. apríl. AP.
SOVÉZKU geimfararnir þrír um
borð í geimfarinu Soyuz-8, sem ekki
tókst að tengja við geimstöðina Saly-
ut-7 á fimmtudag, komu til jarðar í
dag. Samkvæmt frásögn sovézku
fréttastofunnar TASS heilsaðist
geimförunum vel eftir mjúka lend-
ingu á fyrirhuguðu svæði, sem var
um 2.900 km fyrir suðaustan
Moskvu.
Fjölmiðlar í Sovétríkjunum
skýrðu ekki frá því fyrr en á föstu-
dagsmorgun, að áhöfn Soyuz-8
hefði mistekizt að tengja far sitt
við Salyut-7, eins og áformað var.
Vestrænir vísindamenn, sem
fylgdust með geimferðinni, hafa
sagt, að Soyuz-8 hafi verið í aðeins
Minnkandi
atvinnuleysi
Briisscl, Bclgíu, 22. sprfl. AP.
ATVINNULEYSI í löndum
Efnahagsbandalags Evrópu
rainnkaði í 10,7% í mars frá
10,9% í febrúar. 12,1 milljón
raanna voru atvinnulausar í
mánuðinum miðað við 12,4
milljónir í febrúar.
í skýrslu sem EBE sendi frá
sér í gær kom hins vegar fram,
að þetta stafaði ekki af upp-
sveiflu í efnahagsmálum, heldur
einungis vegna þess að með vor-
inu fá margir vinnu við útistörf
sem liggja niðri vetrarmánuðina.
Á hinn bóginn virðist sem
atvinnuleysi ungs fólks hafi rén-
að örlítið. Til dæmis voru 38,9%
atvinnulausra í nóvember 25 ára
eða yngri. f mars hafði talan hins
vegar lækkað, þá voru 36% at-
vinnulausra á umræddum aldri.
fárra metra fjarlægð frá geim-
stöðinni um miðjan dag á fimmtu-
dag.
Veður
víöa um heim
Akureyri +4 skafr.
Ameterdam 15 heióskfrt
Aþeoa 24 skýjaó
Barcelona 17 skýjaó
B—iL- Mrnn 15 skýjaó
Brflesel 13 heíóskfrt
CMcago 16 skýjaó
Dublin 10 rigning
Feneyjar 20 skýjaó
Frankfurt 21 skýjaó
Genf 17 rigning
rwwnHi 10 heióskfrt
Hong Kong 28 heióskfrt
Jófwnnesarborg 24 heióskfrt
Kairó 27 heióskfrt
Kaupmannahöfn 15 heióskfrt
Laa Palmas 19 skýjaó
Lrssabon 16 rigning
London 13 skýjað
Los Angeles 21 heióskfrt
Madrid 13 rigning
Malaga 16 skýjaó
Mallorca 18 skýjaó
Mexíkóborg 29 skýjaó
Miami 26 heiðskfrt
Moskva 16 skýjaó
Nýja Delhí 32 heióskfrt
New York 15 heiðskfrt
Ósló 8 skýjaó
Parfs 14 skýjaó
Perth 16 heióskfrt
Reykjavfk -2 léttskýjaó
Rio de Janeiro 30 skýjað
Rómaborg 23 skýjaó
San Francisco 16 skýjað
Stokkhólmur 15 skýjaó
Sydney 22 heióskfrt
Tókýó 15 rigning
7,2 milljónir manna eru á kjör-
skrá i Portúgal og er kosið um 250
þingsæti. Kjósendur geta valið á
milli 13 stjórnmálaflokka og
tveggja bandalaga, en kosninga-
baráttan hefur eigi að síður verið
»lítt spennandi" síðustu þrjár vik-
urnar.
Ástæðan að gengið verður til
kosninga í Portúgal er sú, að for-
seti landsins, Antonio Ramalho
Eanes, leysti upp þriggja flokka
samsteypustjórn sósíaldemókrata,
kristilegra demókrata og kon-
ungssinna. Flokkadrættir og inn-
byrðisátök flokkanna höfðu m.a. í
för með sér að forsætisráðherr-
ann, Francisco Pinto Balseamo, og
varnarmálaráðherrann, Diogo
Freitas, sögðu^ af sér embætti
vegna ósamstöðu stjórnarinnar.
Eanes neitaði flokkunum um um-
boð til að stofna nýja stjórn, sem
hefði verið fjórða stjórn flokkanna
á þremur árum. Stjórnin leystist
upp 18 mánuðum áður en hún
hafði látið af störfum samkvæmt
þeim tíma sem hún var kjörin til
að starfa, 4 ár.
Skoðanakannanir hafa verið
bannaðar meðan á kosningabar-
áttunni hefur staðið, en kannanir
sem gerðar voru rétt áður, bentu
eindregið til þess að flokkur Soar-
esar myndi fá uppreisn æru. Sam-
kvæmt könnunum myndi hann fá
allt að 38 prósent atkvæða-
magnsins og fari svo, verður
flokkurinn aftur á ný stærsti
stjórnmálaflokkur landsins. Á síð-
ustu þingkosningunum árið 1980,
er flokkurinn missti stjórnar-
taumana, hlaut hann aðeins 27,7
prósent atkvæða. Þá fengu núver-
andi stjórnarflokkar samtals 47,2
prósent atkvæða, en sömu skoð-
anakannanir og áður var getið
benda til þess að flokkarnir fái nú
aðeins 42,5 prósent og kannski enn
minna. Ekki er búist við því að
talningu atkvæða verði að fullu
lokið fyrr en 5. maí, en línurnar
verða skýrar miklu fyrr.
Var blýeitrun ástæðan
fyrir hruni Rómaríkis?
eftir Adrian
Berry
Eins og alkunna er voni aðals-
mennirnir í hinni fornu Róm mjög
iðnir við að byrla hver öðrum eitur
en það er þó ekki fyrr en á síðustu
árum sem fræðimenn hafa fundið út
hve ofboðslega duglegir þeir voru að
eitra fyrir sjálfum sér með „blý-
neyslu“, sem var langt fyrir ofan
hættumörk nú á tímum.
Nú telja sumir, að stórkostleg
blýeitrun meðal rómversku hástétt-
anna hafi átt sinn þátt ( hruni
Rómaveldis. I skemmtilegri grein í
marshefti „Læknatfmarits Nýja
Englands" dregur dr. Kerome O.
Nriagu, sem starfar við kanadísku
vatnsfræðistofnunina, saman at-
huganir manna á þessu efni og
kemst að ýmsum forvitnilegum
niðurstöðum.
Þrælar leiddir á blóðvöllinn í rómversku hringleikahúsi.
Bættu vínið
með blýi
Rómverjar voru miklir vfnsvelgir
og þeir blönduðu jafnan vínið með
vínberjasírópi, sem hafði verið soð-
ið og látið krauma f blýpottum eða
blýkötlum. Columella, rómverskur
fagurkeri og unnandi lífsins lysti-
semda, sem uppi var á fyrstu öld
eftir Krist, segir að vínberjasírópið
hafi verið notað til að gefa víninu
lit, til að gera það sætt og til að það
geymdist betur. Hann heldur áfram
að lýsa þessu banvæna seyði og seg-
ir, að sírópið verði að sjóða í kop-
arkötlum, sem fóðraðir eru með
blýi. „Ef þeir eru fóðraðir með lát-
úni eða bronsi, kemst spanskgræna
í sfrópið og gefur þvf ákaflega
ógeðfellt bragð."
Þetta bragðgóða en stórhættu-
lega síróp hefur innihaldið
240—1.000 milligrömm af blýi í
hverjum lítra og dr. Nriagu telur,
að aðeins ein teskeið af þessari
mixtúru hafi verið nóg til að valda
varanlegri blýeitrun.
Grimmdar-
æði og gigt
Ein algengasta afleiðing blýeitr-
unar er liðagigt, sem stafar af
rangri starfsemi nýrnanna.
Sársaukafullur sjúkdómur, sem
þjáði ekki bara Rómverja heldur
einnig breska aðalinn á 18. öld, en
hann tók sér Columella til fyrir-
myndar við vfngerðina.
Gigtarkvalirnar geta valdið
ofsabræði hjá sjúklingunum og alls
konar undarlegri hegðun. Bresku
aðalsmennirnir fyrir 200 árum voru
þó hinir mestu meinleysingjar f
samanburði við kollega sfna f Róm.
Þeir höfðu ekki þrælana til að
lemja og aðeins f einstaka málum
höfðu þeir vald til að dæma menn
til dauða. Ekkert fer þó á milli mála
um grimmilega duttlungasemi
þeirra, en þeir gátu bara ekki sval-
að henni með borgarbrennum eða
með því að fara með her manns á
hendur landsstjórninni.
Með þetta í huga er ekki ólíklegt,
að manndrápin og grimmdaræðið.
sem einkenndi svo mjög rómverska
heimsveldið, hafi stafað af gigt og
af þeirri skertu heilastarfsemi, sem
einnig fylgir blýeitruninni.
Tilgangslaus
slátrun
f sögu Rómar eru fleiri dæmi en
svo um tilgangslausa slátrun, að
unnt sé að skella skollaeyrum við
þessari kenningu. Hershöfðingjarn-
ir Marius og Sulla, sem komu af
stað borgarastyrjöld af geðvonsk-
unni einni saman og gagnkvæmu
hatri, skiptust t.d. á um að leggja
undir sig Rómaborg og f hvert sinn
reyndu þeir að drepa hvern einasta
mann, sem þeir náðu til án þess
nokkur sýnileg ástæða væri fyrir
því. Marcus Antonius, sem var ann-
álaður drykkjurútur, krafðist þess
eftir morðið á Caesar, að hálft öld-
ungaráðið yrði drepið þótt hann
vissi ofur vel, að langflestir öld-
ungaráðsmanna væru saklausir.
Tiberius keisari var nokkuð sér á
parti. Rómalýður sneri út úr nafni
hans og kallaði hann „Biberius" en
það þýðir bara róni. Hann drakk á
sama hátt og hann drap — með ein-
stakri nautn og vandfýsi. I nfðvísu
frá hans dögum segir meira að
segja, að hann hafi stundum stillt
drykkjunni í hóf til þess eins að
geta einbeitt sér betur að morðun-
um. Þannig gekk það fyrir sig. Hver
keisarinn á fætur öðrum og hver
aðalræðismaðurinn á fætur öðrum
baðaði í sér nýrun og heilann f blýi
en heimsbyggðina í blóði.
Keisaralegar
heilaskemmdir
Það er einmitt tilgangsleysið á
bak við öll glæpaverkin, sem bendir
helst til heilaskemmda af völdum
blýs. Hvaða önnur skýring getur
verið á æðisköstum Caligula, sem
óskaði þess, að allir rómverskir
hausar væru komnir á einn háls svo
hann gæti sneitt hann í sundur?
Það sama á við um brennuvarginn