Lesbók Morgunblaðsins - 25.08.1979, Blaðsíða 7
Hospital. Hún giftist áriö 1924 Jónasi
Helgasyni, og bjuggu þau 20 ár góöu búi
nálægt Langruth, Man. Jónas dó í
febrúarmánuði 1944. Viö Guörún
kyntumst Magnýju, þegar eg kenndi viö
skólann í Marshland- nýiendunni á árun-
um 1905 til 1911, og hún var um tíma
nemandi minn, áöur en hún fór aö stunda
nám viö Wesley College í Winnipeg. Hún
hefir stundaö okkur Guörúnu nú á annaö
ár meö frábærri árvekni, nákvæmni og
alúö. Öllum hússtörfum á heimili okkar
hefur hún einnig gegnt, allan þann tíma,
aö undanskildum þvottinum okkar, sem
Þrúöa Goodmundson lætur þvo í sínu
húsi í hverri viku. Líka sækir Magný bréf
okkar og blöö á pósthúsiö, kaupir þaö í
búöunum, fyrir okkur, sem viö þurfum aö
fá þar, tekur móti gestum okkar og
gengur um beina. Og stundum les hún
fyrir okkur blöö og bækur. Viö vitum enn
ekki, hvaö lengi hún veröur hjá okkur.
Hún minnist aldrei á þaö, og viö spyrjum
hana aldrei um þaö. Viö bara vitum, aö
hún veit, aö viö getum ekki haldiö áfram
aö vera hér í litla húsinu okkar í Elfros, án
þess aö lærö hjúkrunarkona sé hjá
okkur. Heimili hennar er í Winnipeg, en
hún fór hingaö til okkar í fyrra vor aö
tilmælum Major Kristjáns J. Austmanns,
M. D. Hjá honum (í hans húsí) var eg
nokkra daga, áöur en eg fór í Winnipeg
General Hospital, og heila viku eftir aö eg
kom af spítalanum. Nokkru fyrir jólin kom
hann til aö vitja um okkur Guörúnu, og
svo kom hann aftur á afmælinu mínu 24.
maí). Viö eigum von á því, aö hann komi á
ný í sumar. Og viö eigum líka von á því,
aö Dr. J. P. Pálsson og kona hans
skreppi hingaö austur til okkar um
einhverja helgi í sumar.
En fósturdóttir okkar Guörúnar hefir
ekki heimsótt okkur síðan viö veiktumst.
Hún á heima í Vancouver, B. C., og hún
var búin aö ráögjöra, aö dvelja hjá okkur
nokkrar vikur í sumar, en það fórst fyrir,
sakir veikinda dóttur hennar og tveggja
barna-barna hennar. f fyrra missti hún
einkason sinn, góöan og myndarlegan
mann, og tók hún þann missi ákaflega
nærri sér.
Ársritiö Brautin (annar árgangur), hefir
inni aö halda, meöal annars, tvö einkar
fögur og hugönæm kvæöi, sem stafirnir
L. B. N. standa undir, og þóttist eg vita,
aö þau væru eftir þig. Þegar eg var
nýlega búinn aö lesa þau, þurfti eg aö
skrifa séra Halldóri E. Johnson nokkrar
línur, greip eg tækifæriö til aö spyrja
hann, hver væri höfundur þessara fögru
kvæöa: Óráöna gátan og Eg kvíöi ekki
komanda degi. Og eg sagöi honum, aö
þaö væri hugmynd mín, aö þau væru eftir
þig. í gær kom Jakob J. Norman f
Wynyard til mín og sat hjá mér góöa
stund. Minntist eg á kvæöin viö hann og
sýndi honum þau. Hann las þau meö
athygli og lét þaö í Ijós, aö sér þættu þau
fögur. Eg fékk aureitis eitt eintak af þessa
árs árgangi ritsins, og sendi eg þaö til
manns á íslandi, sem um nokkur undan-
farandi ár hefir skrifast á viö mig. Hann
heitir Þóroddur, sonur skáldsins
Guömundar Friöjónssonar á Sandi.
Þóroddur er Ifka skáld. Mörg ágæt kvæöi
eftir hann hafa komiö út f blööunum
heima. Og í fyrra gaf hann út bók, er 13
smásögur eru f, og kallar hann hana
Skýjadans. Eftir þeim sögum aö dæma,
er hann, aö mínu viti, f fremstu röö
íslenzkra skáldsagnahöfunda.
Allan liölangan vetur, sem leiö, hungr-
aöi mig og þyrsti, ef svo mætti aö oröi
kveöa, eftir því aö lesa góöar, fróölegar
og skemmtilegar bækur og tímarit —
helzt íslenzkar bækur — einkum
ævisögur góöra og merkra manna og
kvenna. En hér er ekki um auöugan garö
aö gresja, hvaö slíkar bækur varðar. Og
eg hefi mjög fátt séö af þeim mörgu
bókum, sem út hafa verlð gefnar á íslandi
síöastliöin fimm eöa sex ár. Dr. Richard
Beck sendi mér til aö lesa, tvær bækur
eftir Dr. Sigurö Nordahíslenzk menning
og Áfangar. Báöar þær bækur las eg af
kappi og um leiö meö mlkilli eftirtekt. í
bókinni Áfangar er langur kafli, sem he|tir
háttatími. En eg vil taka undir lagiö meö
Jónasi Hallgrímssyni í kvæöinu á sumar-
dagsmorgunn fyrsta 1842:
„Leyföu nú, drottinn, enn aö una
eitt sumar mér viö náttúruna;
kalliröu þá, eg glaöur get
gengið til þín hiö dimma fet.“
Eg hef beöið Major K.J. Austmann,
M.D., aö sjá til þess, ef mfn missir viö
áöur en eg hefi lokiö því verki aö búa
dagbókina til prentunar, aö handrit
hennar komist í tæka tíð til formanns
bókaforlagsins Edda á Akureyri. Eg hefl
tekiö þaö fram í erföaskrá minni, aö öll
mín handrit séu látin ganga til hans aö
mér iátnum.
Þótt dagbókin mín sé langt ritverk, þá
hefi eg samt fátt skrifað í hana um
ættfólk mitt, og finnst mér nú óviökunn-
anlegt, aö loka henni, án þess aö gjöra.
einhverja grein fyrir því, af hvaöa ætt-
boga eg er kominn. En ættfræöi mín er af
svo skornum skammti, aö eg voga ekki,
aö byggja ættartölu mína á henni, né á
þeim ættartölu-bútum, sem eg á í fórum
mínum. Eg er því byrjaður aö afla mér
fræöslu og upplýsinga um ætt mína,
einkum móöurætt mína. Hingað til hefir
þaö gengiö mjög stirölega, þvf aö hér
vestan hafs eru fáir, sem þekkja nokkuð
til þeirrar ættar. En þaö var séra Einar á
Hofi í Vopnafiröi, sem var manna fróöast-
ur um austfirzkar ættir og skrásetti
fjölmargar ættartölur. Öll þau handrit eru
nú geymd á landsbókasafninu í Reykja-
vík. Er nú Dr. Stefán Einarsson í
Baltimore aö skrifa landsbókaveröi, Finni
Sigmundssyni, og biöja hann aö líta eftir
þessu fyrir mig, því aö séra Einar kvaö
hafa getiö um fööurætt móöur minnar í
einum af hinum ættfræöilegu ritgjöröum
sínum.
Þetta er nú oröiö lengra bréf en eg í
fyrstu hélt þaö mundi verða. Eg byrjaði
aö skrifa þaö á laugardaginn (14. Júlí), en
nú er klukkan tvö eftir hádegiö á
mánudaginn (16. Júlf). Eg hefi haft
ánægju af aö skrifa þér þessar línur. Þú
hefir ávallt veriö mér svo góöur, og eg
veit, aö eg er í stórri þakklætisskuld viö
þig fyrir svo ótal margt.
Meö innilegri kveðju, hjartans þakklæti
og óskum alls góös frá okkur Guörúnu til
þín og þinnar góöu konu og ykkar góðu
dóttur.
Þinn einlægur vinur,
J. Magnús Bjarnason.
Elfros, Sask.
2. ágúst 1945.
Kæri vinur, Lárus Nordal:
Þessi miöi á aö flytja þér mfnar beztu
hjartans þakkir fyrir hiö kærkomna og
elskulega bréf þitt frá 22. júlí. Ef heilsan
leyfir, mun eg skrifa þér fleiri línur áöur en
þetta ár er allt. En nú sem stendur get eg
lítiö skrifaö, bæöi saklr veikinda okkar
Guörúnar og mikillar gestkomu. Og þar
aö auki er eg um þessar mundir aö líta
yfir þaö, sem veriö er aö vélrita fyrir mig
af sögum þeim, kvæöum og ritgeröum,
sem birtust í vestur-fslenzku vikublööun-
um á árunum frá 1889 til 1899. Eg átti
ekkert af þeim blööum, og handritin
löngu glötuö eöa týnd. f síöastliönum
mánuöi fékk eg iéöa þessa árganga
Heimskringlu og Lögbergs, og er Lottie
Goodmundsson aö vélrita þessi gömlu
skrif fyrir mig, og meöal þeirra eru sjö af
Bessa-bréfum mínum, eöa allt, sem af
þeim birtist á prenti, en handrit mitt, aö
þeim og hinum fimm bréfunum, er löngu
týnt.
Þau Dr. og mrs. J.P. Pálsson komu
hingaö um sföastliöna helgi, og gladdi
þaö okkur mikiö. Fáum dögum áöur kom
Sigurlína (kona Dr. Backmans) og var tvo
daga hjá okkur. Og ef til vill kemur Dr.
Austmann innan skamms.
Meö kærum kveöjum og beztu óskum
frá okkur Guörúnu til ykkar hjónanna og
dóttur ykkar.
Þinn einlægur vinur,
J. Magnús Bjarnason.
©
Líf og dauði. Hann fjaliar um ýmsar þær
dulrúnir lífsins, sem eg var stundum á
yngri árum mínum aö brjóta heilann um,
án þess aö komast aö nokkurri úrlausn.
Nú leit eg á þær í ööru Ijósl og frá ööru
sjónarmiöi en þá — og eg haföl mikið
yndi af því — en samt gat eg ekki, fremur
nú en þá, leyst né ráöiö þær flóknu
ráögátur. — í vor fékk eg bækur þær,
sem Hið íslenzka bókmenntafélag gaf út
áriö 1944. Mér hefir ætíö þótt vænt um
ársritiö Skírni. Nú er Elnar Ól. Sveinsson
ritstjóri Skírnis. Hann er snjall rithöf-
undur, og hann þekkir meira til íslenzkra
þjóösagna en nokkur annar nútíöar-
manna þeirra, sem um þá grein bók-
menntanna hafa ritaö. Eg las ritgjörö
hans um Dr. Guðmund Finnbogason meö
mikilli ánægju og sömuleiöis hina snjöllu
grein hans um skáldin, Jónas Hallgríms-
son og Heinrich Heine. En þú ert aö
líkindum löngu búinn aö lesa Skírni og
aörar þær bækur, sem Hiö íslenzka
bókmenntafélag gaf út áriö 1944, svo aö
eg ætla ekki aö fara fleiri oröum um þær
hér.
Eg tók þaö fram áöur, aö eg finni hjá
mér allmikla starf-fýsi, eöa löngun til aö
hafa altaf eitthvaö fyrir stafni. Mér finnst
þaö líka nauösynlegt, svo aö sjúkdómur-
inn, sem eg á viö aö stríöa, hafi síöur
lamandi áhrif á hugarfar mitt. Eg er því aö
grípa í þaö viö og viö, þegar heilsan leyfir
þaö, aö leiörétta og lagfæra ýmsa kafla í
Dagbók minni og búa hana til prentunar.
Þaö verk sækist samt næsta seint,
aöallega fyrir sakir veikinda og elli. En
svo tekur þaö líka nokkuð, aö eg er svo
oft í miklum vafa um sum atriöi, sem eru í
bókinni, hvort eg eigi heldur aö sleppa
þeim meö öllu, eöa þá aö lofa þeim aö
fljóta meö hinu hraflinu. í bókinni er svo
margt, sem lítiö eöa ekkert bókmennta-
legt gildi hefir, og á því kannske alls
ekkert erindi til almennings. Reyndar hefi
eg gjört mér þaö aö venju, að skrifa
ekkert í þá bók annað en þaö eitt, sem aö
mínu viti er í alla staöi gott, og um leið
alveg satt. Ég býst samt við því, aö
einhver gagnrýnir kunni aö finna Dagbók
minni þaö til foráttu, ef hún annars kemur
nokkurn tíma fyrir almenningssjónir, aö
hún sýnir einungis aöra hliðina (eöa eina
hliö) hvers þess málefnis, er hún fjallar
um, þó aö sú hlið, aö vísu, sé betri og
bjartari hliðin. — Dagbók mín er mitt
lengsta skrif og nær alt frá 1. nóvember
1902 fram á þennan dag. Því miður
kennir þar víöa fljótvirkni, og eg hefi ekki
vandaö nógu vel stíl og form og oröalag.
En eg sé, aö eg hefi skýrt þar frá öllu,
sem eg á annaö borö minnist á, blátt
áfram meö einföldum oröum. Megin-efni
bókarinnar, er um eltt og annað, sem eg
hefi séö og heyrt á minni löngu lífsleið —
eitt og annaö, sem eg hefi veitt sérstaka
athygli, og eg segi frá því, hverniö þaö jeit
út, séö frá mínum bæjardyrum. Þar
kennir auövitaö margra grasa, en eg
vona, aö öll þau grös veröi álitin góö og
hrein og falleg. Alt, sem er gott, er fagurt.
Frændstúlka mín, Charlotte
Goodmundson, kemur hingaö 4 daga í
hverri viku, til þess aö vélrita fyrlr mig
handrit dagbókarinnar. Hún vinnur aö því
vanalega hálfan annan klukkutíma f hvert
sinn, sem hún kemur hingaö. Veröi þaö
langa skrif mitt látlö vera meö heildarút-
gáfu ritsafns míns, sem nú er byrjuö aö
koma út á Akureyri, þá veröa þar tvö stór
auka-bindi, en hvert bindi á aö vera um
450 blaösíöur í Skírnis-broti. Álitiö er aö
heildarútgáfan (aö undanskildri dagbók-
inni) veröi 8 til 10 bindi. f fyrra vor, þá er
Dr. Richard Beck fór heim til íslands, til
þess aö vera þar sem fulltrúi
Vestur-íslendinga á lýöveldlshátíöinni,
var eg í spítalanum í Winnipeg og gat
ekki talaö viö hann, en þeir Major K. J.
Austmann, M.D., og Árni G. Eggertsson
lögfræöingur báöu hann aö fara meö
handrit mín til bókaforlagsins Edda á
Akureyri. Hann varð viö bón þeirra og
fóru handritin heim, öll, nema handrit
dagbókarinnar, því aö þaö var þá langt
frá því, aö vera feröbúiö. Annars ímynda
eg mér, eins og heilsu minni er nú farið,
aö eg fái aldrei lokiö því verki, aö búa
dagbókina mína til prentunar, þar sem
þaö verk er enn lítiö meira en hálfnaö. Eg
sé, að ævidegi mínum tekur óöum aö
halla, og eg veit því, aö senn kemur
JZ- O^iid/fUd'
fádVÚ' /vÚ'MUI', !
tílrí
0/ a/UiMm0\
ttí
’a”"‘
/LSttH
frrmi,
Sýnishorn úr síðasta bréfi Jóhanns til vinar síns Lárusar Nordal.