Lesbók Morgunblaðsins - 13.11.1977, Blaðsíða 2
Tordis Örjasæter er norsk móðir, sem hefur
nýtega skrifað sögu um þroskaheftan son sinn,
um reynslu sína og fjölskyldunnar í sambandi við
hann. Dagur Þórir er nó orðinn rúmega tvítugur
að aldri og líður tiltölulega vel. „En hvað um
alla hina?" spyr höfundur. „Það er þeirra vegna,
sem ég skrifa. Hvað verður um þá, sem fá
stimpilinn „þroskaheftur"? Verður framtíð
þeirra betri en Dags fram að þessu? Ég held, að
það sé m.a. undir því komið, hvað við sem
foreldrar tölum á opinn og einlægan hátt, og
segjum frá reynslu okkar á þessu sviði betur en
við höfum gert fram til þessa".
Reynslan á
dagheimilinu
Dagur hefur nú verið heima um
stund, en það er greinilegt, að það
hefur ekki góð eða uppörvandi áhrif á
hann. Hann leikur sér aðeins með
bílana sina og ekur þeim fram og
aftur um gólfið. Hann leitar aldrei til
annarra og leikur sér aldrei með öðr-
um.
Við minnumst tímans á Vöggustofu
stúdenta með ánægju — en þegar
hann varð að hætta þar sóttum við
um fyrir hann á dagheimili, og feng-
um jákvætt svar. Hið ríka sveitarfélag
í Bærum hafði engin dagheimili, en
Oslóar-borg tók við honum, þar sem
þetta var alveg sérstakt tilfelli.
En á dagheimilinu var hann aðeins
í tvö ár, frá fimm ára til sjö ára. Eg
man eftir því, þegar forstöðukonan
hringdi til mín og las fyrir mig skýrsl-
una, sem hún ætlaði að senda stjórn-
inni. Þar skrifaði hún, að þau hefðu
haft dreng, með heilaskaða, sem tal-
aði ekki. En hann hefði haft mjög
jákvæð áhrif á andrúmsloftið á dag-
heimilinu. Erfiðustu drengirnir róuð-
ust i nærveru Dags og þegar þeir áttu
að velja sér sessunaut á afmælisdög-
um, völdu þeir alltaf Dag Þóri.
Einn af þessum drengjum hittum
við alltaf árlega, á annan dag jóla, á
frumsýningu barnaleikrits í Þjóðleik-
húsinu. Ég gleymi því ekki, þegar
hann fann okkur ekki í eitt skiptið og
leitaði og leitaði Loksins þegar hann
kom auga á okkur, hrópaði hann i
einlægri gleði. „Sæll, Dagur!"
Ég veit, að fyrir þessum börnum á
dagheimilinu, er það ekkert óeðlilegt,
þó að einhver tali ekki eða hegði sér
öðruvisi en aðrir. Þeim finnst það
eðlilegt — þvi að þannig var Dagur.
Ég minnist starfsliðsins ætið með
þakklæti, sem tók á móti Degi eins
og hann var og umgekkst hann sem
slikan.
Við þörfnumst barna, sem viður-
kenna þá, sem eru öðruvisi en aðrir,
barna, sem taka þá i sinn hóp, gera
þá að vinum sinum og vilja sitja við
hlið þeirra á afmælisdögum. —
Uppgjöf og ábyrgð
Sonur höfundar fór i meðhöndlun
til sálfræðings i þrjú ár, en þá gafst
hann upp. Arangurinn varð ekki sá,
sem hann bjóst við, þó að sitthvað
hefði breyst til hins betra á þessum
árum. Höfundur segir ennfremur, að
nú sé meðhöndlun hagað á annan
hátt og öll fjölskyldan fær að vera
með i þvi sem gert er. — En það var
erfitt fyrir alla aðila, þegar sálfræðing-
urinn hætti. Barnalæknir ráðlagði
þeim að fara með Dag til sérkennara i
talkennslu. En eftir sextán tima sagði
þessi frægi talkennari: Ég verð að
gefast upp i fyrsta skipti á ævinni.
Þetta gengur ekkert!
Mörgum árum síðar, þegar Dagur
var orðinn 1 7 ára, hittu foreldrarnir
þennan sama sérkennara og gátu
sagt henni, að hann væri farinn að
tala svolítið. Hún sagði um leið og
hún samgladdist okkur: Ég kunni alls
ekki nóg, þegar hann var hjá mér.
Margir reyndu að hjálpa Degi, en
það bar ekki mikinn árangur. Sál-
fræðingur, félagsráðgjafi, geðlæknir,
talkennari — ritarar, sem skrifuðu
skýrslur og greinargerðir — og svo
foreldrarnir oft í fjarlægð! Höfundur
segir m.a.:
„Þegar öllu er á botninn hvolft er
það fyrst og fremst hinn þroskahefti
og fjölskylda hans, sem ber þunga og
hita dagsins. Mér finnst, að við ætt-
um að fá stærri hlut í þessari ábyrgð,
við höfum hana þrátt fyrir allt. En við
þörfnumst fólks, sem vill hjálpa og
bera ábyrgðina með okkur . . .
Einn af leiðandi mönnum á þessu
sviði sagði einu sinni á þessa leið: Ég
vona, að það fari aldrei svo, að mér
finnist kerfið þýðingarmeira en menn-
irnir Ég þarfnast hjálpar góðra vina.
Mér finnst þetta huggun.
Stórar stofnanir
Dag einn sagði ég við son minn.
„Dagur, nú hættir þú hér á dagheimil-
inu í sumar og ferð á annað. Þar áttu
að vera bæði á daginn og á nótt-
unni". Hann varð dapur á svipinn. Ég
©
SAGAN
AF
DEGl
Eftir Tordis Örjasœter,
Þörir Guöbergson þýddi og endursagöi.
- Siöari hluti
Einn af sérfræðingum stofnunar-
innar lagði til, að nokkrir foreldrar
tækju sig saman og reyndu að byggja
lítið heimili fyrir nokkra drengi. Tillag-
an var góð, og nokkrir foreldrar
ákváðu að reyna að byrja. Það varð
þeim erfitt verk. Biðja um hjálp hér,
fá afslátt á öðrum stað. Fara úr einum
stað í annan og biðja um peninga —
jafnvel á veitingastöðunum, þar sem
mennirnir gutu til þeirra hornauga og
réttu þeim tíukrónur norskar um leið
og þeir pöntuðu snafsa fyrir hundruð-
ir!
Og allt þetta, af því að þau áttu
barn, sem var þroskaheft!
Ekki að undra, þó að sæki oft a'ð
þeim erfiðar hugsanir og jafnvel
„vondar óski.r" eins og höfundur orðar
það. „einstaka sinnum gerist það,
þegar foreldrar þroskaheftra barna
sitja og ræða saman, og andrúmsloft-
ið verður þannig, að við vogum okkur
inn á brautir, sem örsjaldan er rætt
um. Hrædd og kviðin þorum við varla
að segja frá því: Það hvarflar að okkur
einstaka sinnum, að við óskum þess,
að barn okkar deyi.
Hvernig fer, þegar við sjálf deyj-
um? Hvað verður um börn okkar? Við
held, að hann hafi skilið, hvað ég átti
við. En hann sýndi engin önnur við-
brögð. Litla systir hans, sem var fjög-
urra árá, grét. Hún var sannarlega
heppin, þessi litla mannvera, sem
hafði bæði hæfileika til þess að gráta,
spyrja og tala . . .
Þetta varð mikið áfall fyrir okkur
öll. TÉg haðfi þá aðra litla systur hans
á brjósti, sem var fjögurra mánaða.
Hin tvö hafði ég haft á brjósti í tíu
mánuði. Ég varð að- hætta að gefa
henni móðurmjólk ! vikunni, sem
Dagur fór á heimili fyrir vangefna."
Móðir Dags lýsir á átakanlegan hátt
dvöl hans á þessu stóra heimili þar
sem starfsliðið var fátt, en vistmenn-
írnir margir í hverju herbergi. Hún
segir, að slíkar stofnanir ættu ekki að
vera til. Hún spyr ennfremur, hvort
nokkurt okkar, sem getur lesið það
sem hún skrifar, gæti lengi haldið út í
slikri stofnun, þar sem einkalíf væri
ekki til, þar sem persónulegir munir
sæjust varla og Ijósin væru jafnvel
slökkt fyrir mann?
„Timinn leið," segir hún. „Tvö ár
liðu. Dagur Þórir fékk lyf, en enga
meðhöndlun."
Nýir möguleikar
Þegar Dagur varð tiu ára átti hann
að flytjast á aðra deild. Þar voru allir
eldri en hann og á margan hátt miklu
minna unnt að gera fyrir þá. Foreldr-
unum lá við örvilnan. Þau gátu ekki
hugsað sér þennan möguleika. Þau
sváfu varla af áhyggjum fyrir framtíð-
inni.