Lesbók Morgunblaðsins - 23.10.1977, Blaðsíða 6

KIRKJDLEGA
Þesar blaðið er í bréfum Fáls postula,
verður þrásinnis fyrir lesandanum orða-
samband, sem að jafnaði er á íslenzku þýtt
með orðunum „í Kristi" ellegar ,,í sam-
félagi við Krist". Varla er um það að
villast, að hér eru á ferðinni ummæli, sem
postulanum eru flestu öðru munntamari,
og virðist hann gera ráð fyrir þvi, að
lesendur almennt fari nærri um merkingu
þeirra, án þess að til komi skýringar eða
önnur umsvif. Orð frumtextans, ,,en
Christo," skjóta svo viða upp kollinum, að
þau orka nánast eins og máltæki a þann,
sem blöðunum flettir.
Jafnframt er orðasamband þetta aug-
ljóslega þýðingarmeira en svo, að ætla
megi, að um sé að tefla innihaldslítið
slagorð. Það er þá einnig alkunnugt, að
orðununt „í Kristi“ er ætlað að tjá dýpstu
leyndardóm Krists og manns, sjálft lífs-
samfélag einstaklings og safnaðar við
hinn upprisna Drottinn.
Hér skal ekkí tafið við hinar ýmsu
hliðar nefndra orða. Það hugarástand,
sem oróin „í Kristi" gefa til kynna, verður
ekki þannig rætt. Hins mun freistað að
gera á þvi stuttaralega könnun, hvað þessi
ummæli fela í sér að því er varðar stöðu
mannsins, veru hans í heiminum,
andspænis þeim Guði, sem Kristur Drott-
inn opinherar. Verður i þesu máli seilst til
fanga víðar en í bréfum Páls og raunar
einkum til annarra bóka Ritningarinnar,
þótt eðlilegt sé að leita til Pálsbréfs í
upphafi.
Ekki mun þurfa að leiða að því löngum
getum, hvar er að finna þann þáttinn í
ritum Páls postuia, sem mikilvægastur
kann að teljast, þegar þetta efni er skoðað.
í sjötta kapítula Rómverjabréfsins er
þessi orð að finna: „Eða vitiö þér ekki, að
allir vér sem skírðir erum til Krists Jesú,
erum skírðir til dauða hans? Vér erum því
greftraðir meö honum fyrir skírnina til
dauöans, til þess að eins og Kristur var
upp vakinn frá dauðum fyrir dýrð föður-
ins, svo skulum vér og ganga i endurnýj-
ung lífsins. Því að ef vér erum orðnir
samgrónir honum fyrir líkingu dauða
hans, munum vér einnig verða það fyrir
iíkingu upprisu hans, með því að vér
vitum þetta, að vor gamli maður er meö
honum krossfestur, til þess að líkami
syndarinnar skuli að engu verða og vér
ekki framar þjóna syndinni. Þvi að sá,
sem dauður er, er réttlættur af syndinni.
En er vér erum með Kristi dánir, trúum
vér þvi, að vér og munum með honum lifa;
með því að vér vitum, að Kristur, upp
vakinn frá dauðum, deyr ekki framar;
dauðinn drottnar ekki lengur yfir honum.
Því að það, aö hann dó, dó hann syndinni
einu sinni, en það, að hann lifir, lifir hann
Guði. Þannig skuluð þér líka álíta yður
sjálfa vera dauða syndinni, en lifandi
Guði fyrir samfélagið við Krist Jesúin."
Engum, sem les þessi orð, blandast hug-
ur um það, að hér er talaö um gjörbreyt-
ingu mannsins, aígjör umskipti veru hans.
Kristur er dáinn og upprisinn.Honum eru
kristsmenn samgrónir í dauða og upprisu.
Með honum er hinn „gamli" maður, —
hinn „náttúrlegi" maður, eins og Páll
einnig nefnir hann, — líkami syndarinn-
ar, krossfestur og að engu orðinn, en nýr
maður er fram kominn, réttlættur af synd-
inni, en lifandi Guði fyrir samfélagið við
Krist, ,,í Kristi Jesú." Hér er því á ferð-
inni yfirlýsing, staðhæfing þess efnis, að
hinn kristni sé ný skepna, hafi öðlazt aðra
tilieru en þá, sem fyrr meir var hlutskipti
ltans. Afdráttarleysi þessarar yfirlýsingar
er næsta mikilvægt. Vissulega eru orð
postulans tvíeggjuö og þverstæö að vanda.
Hann talar um „líkingu" dauöa Krists og
upprisu. Hann lætur þess einnig getiö, að
við „skulum" gánga í endurnýjung lifsins.
Ummæli hans eru þannig öðrum þræði
hvatning, lögeggjan, eins og ævinlega. En
fyrst og fremst virðist það þó fyrir honum
vaka, að eitthvað hafi óvéfengjanlega
gerzt, eitthvað sem ekki verður aftur tek-
ið, og það er þetta, að Kristur hafi með
dauða sínum og upprisu tortímt hinum
gamla manni syndarinnar, en upp reist
liinn nýja, og að allir þeir, sem í honum
eru, hafa þar með gengið yfir frá dauðan-
um til lífsins i eitt skipti fyrir öll.
Með skírskotun til þess, sem í fyrri
þáttum um kirkjulega trú var nefnt
„hjálpræðissaga", ætti það ekki að valda
neinum misskílningi, þótt sagt sé, aö um-
skipti þau, sem hér eru til umræðu, séu
„heimsviðburður", er verói sköpunarverk-
ið í heild, gjörvalla veröld þá, sem Guö
mælir af munni fram í öndverðu, en sem
jafnharöan gerist Guði fráhverf og nú er
að nýju sköpuð til samfélags við Guð í
Kristi Jesú.
Grundvöllur og forsenda þessara um-
Skálholtskirkja
skipta eru dauði Krists og upprisa. Því
aðeins erum við í honum dáin og upprisin,
að hann hefur sjálfur gengið um hlið
tortímingar og endursköpunar í farar-
broddi. Hlutdeild mennskra manna í þes-
um úrslitaátökum tengist aftur á móti
skírninni í orðum Páls. Við erum skírð til
sauða Krists Jesú, greftruð með honum
fyrir skírnina til dauðans, til þess að við
fyrir upprisu hans éönguni í endurnýjung
lífsins. Hlutverk skírnarinnar í þessu ör-
lagatafli verður til aö árétta hina „hjálp-
ræðissögulegu" hlið: Viðburðurinn er ein-
hliða verk Guðs og þar af leiðandi meö
öllu óháður hugarástandi manna, við-
brögðum þeirra eða tiltektum. Sá sem
skírður er, er í Kristi. Hann hefur öðlazt
nýja stöðu í alheiminum. Það er vissulega
undir honum sjálfum komið, hvernig
þessi staða nýtist. En sú yfirbygging
breytir engu um undirstöðuna, sem að
frumkvæði Guðs eins er lögð í skírninni.
Vert er að ítreka það, að „dauði" og
„upprisa" skiptir hér sköpun. Postulinn
talar ekki um þróun eða þroska, breytingu
eða stigbundna framför. Yfirlýsing hans
felur það i sér, að tiltekið ástand er algjör-
lega úr sögunni, en annað, gjörsamlega
nýtt, er tekið við. Viðburðurinn er jafnvel
róttækari en svo, að hann verði kenndur
við byltingu. Hér er ekki verið aö velta í
rústir og byggja á ný. Hér líður veröld
undir lok, hverfur af fullu og týnist, en
önnur ný stígur fram í hennar stað. Hin
nýja er ekki reist á rústum þeirrar gömlu.
Þar sem hin gamla veröld var, eru nú
algjör auðn og tóm Hið fyrra er farið, af
þvi er ekkert eftir. Nýr heimur blómgast í
auðninni, fyllir tómið allsendis. Nauðsyn
þess að hinn gamli heimur og hinn gamli
maður deyi verður seint og er sjaldan
nógsamlega undirstrikuð. En það er ein-
mitt þetta, sem úrslitunum ræður; Nýr
heimur verður ekki til nema aö undan-
gengnum dauöa hins, sem var. Hverfult og
forgengilegt líí líður undir lok, þurrkast
úr. En annað kemur í þess stað, — nýtt líf,
— eilíft líf, — í samfélagi við Krist, — ,,í
Kristi".
Hinu nýja lífi í Kristi eru víða skil gerð i
Heilagri ritningu. Hér verður næst numiö
staöar við 15. kapitula Jóhannesar guð-
spjalls. Þar er að finna hina alkunnu
líkingu um vínviðinn. Jesús Kristur er
tréð, lærisveinarnir greinarnar. „Eins og
greinin getur ekki borið ávöxt af sjálfri
sér, nema hún sé á vinviðinum, þannig
ekki heldur þér nema þér séuð-í mér.“ Svo
mælti Jesús sjálfur. Þegar Páll postuli
ræðir um samfélag lærisveinanna við
Krist með orðunum ,,i Kristi", er því ekki
um að ræða neina uppfinningu af hans
hálfu. Eftir vitnisburði Jóhannesar að
dænta hefur Jesús notað áþekkt orðasam-
band í sama augnamiði.
í 15. kapítula Jóhannesar guðspjalls er
enn að finna þann samleik yfirlýsingar og
hvatningar, sem uppi varð á teningnum i
6. kapitula Rómverjabréfsins: „Ég er vín-
viðurinn, þér eruð greinarnr," segir Drott-
inn. Þau orð falla hvert að öðru, óhögguð
og algjör, eins og stuðlaberg. Ástandið er
lýst, skipan mála i ríki Krists er dregin
upp í einföldum framsöguhætti. Gjöf hins
nýja lífs er hafin yfir allan efa og sér-
hverja umræðu. Þannig hagar Drottinn
eigin málum og ailra þeirra, sem á hahn
trúa, og það efni er útrætt. Hins vegar er
boðhátturinn á næsta leyti: Verið í mér,
þá verð ég líka í yður, haldið min boðorð,
standið stöðugir. Enn sem fyrr er það háð
viðbrögðum lærisveinsins sjálfs, hversu
staðan nýtist. En gjöf sú, sem hann hefur
hlotiö, er óhögguð af Guðs hálfu, og það
jafnvel þótt lærisveinninn kasti henni á
glæ.
Þegar nánar er að gætt, verður það ljóst,
að 15. kapituli Jóhannesar guðspjalls hef-
ur að geyma ýtarlegri lýsingu á þvi, hvað
felst í orðasambandinu „í mér", — „i
Kristi", — en margir þættir Nýja testa-
mentisins aðrir. Efni þessu má skipta með
ýmsum hætti, en rétt er aö benda á nokk-
ur meginatriði:
Ég mun von bráðar koma að eigintegum
upphafsorðum kapítulans. En þegar í
versunum eitt til þrjú er að finna þess
konar yfirlýsingu og hvatningu, sem ég
|>egar hef gert aö umtalsefni. Kristur er
vínviðurinn, faðirinn vínyrkinn. Greint er
milli þeirra sprota, sem bera ávöxt, og
hinna, er ófrjóir reynast. Því næst kemur
uppörvun, eggjun: „Verið i mér“, dveljið,
standið stöðugir i mér, en orð þessi hafa
verið nefnd grundvallarhugsun kapítul-
ans alls.
í kjölfar áminningarinnar, fer ný.yfir-
lýsing: „Ef þér eruð í mér og orð mín eru i
yður, þá biðjið um hvað sem þér viljið og
'það mun veitast yður." Þessi orð eiga sér
©