Lesbók Morgunblaðsins - 23.12.1968, Blaðsíða 13
an hátt hinn meirkilegasti mað-
ur, og á ég um hann góðar
minningar.
Nú myndast á ánni 90 gráða
horn, og horfir nú í vestur,
með Akrafjall í baksýn. Rétt
þar hjá er einkenni'legur klett-
ur, þar sem fram kemur skýr
mannsmynd, og hreyfir sú munn
inn og sýnist tala, eftir því
sem lengra er gengið framhjá
klettinum.
★
Fyrir tveim árum féllu úr
Tindstaðadal, hátt uppi í fjalli
tvær aurskriður, runnu með
feiknum og ósköpum niður eft
ir farvegi Þverár, en hún fell-
ur í Kiðafellsá, og eftir far-
vegi hennar með ógnarhraða
allt til sjávar og spilltu að
nokkru þessari göm'lu og grónu
á. Þær létu sér ekki nsegja, aur
skriðurnar, að sópa með sér
kindum, sem áttu sér einskis
ills von, voru þar á beit upjD
með Þveránni, fundust síðar
dauðar í miðri eðjunni og leðj-
unni — helduir mynduðu þær
nýjan farveg, rispuðu bergið
blátt, og í ljós komu ýmsir
steinar og bergtegundir, sem
aldrei áður höfðu séð dagsins
ljós.
Eftir að Þverá sleppir, tekur
við Kvíahvammur. Hann ætti
raunar að vera kapituli út af
fyrir sig. Verður þó að bíða
betri tíma að miklu leyti. Þar
var áður haft í kvíum, eins og
nafnið segir til um. Rétt ofan
við hann, þar sem áin slær sér
út, og efri gljúfrum lýkur, er
standberg, með rauðum jaspís-
göngum hið neðra, en gulvíði-
brúskum hið efra. Uppi á milli
gengur grasgeiri, þar sem tvö
frændsystkini fóru í „búleik“
löngu fyrir aldamót, reittu gras
ið, bundu í litla bagga, og not-
uðu hundinn sem baggaklár, en
það minnir óneitanlega á gamla
húsganginn, sem var á þessa
leið:
„Ólafur karlinn aumi,
út er genginn að slá.
í veraldar vonsku glaumi
velktist hann, karlinn sá.
Hátt skal höggið reiða,
heyið fellur á grund.
Það allt saman upp má reiöa,
öðrumegin á hund.“
Stundum hér áður datt mönn
um í hug, að stífla Kvíahvamm.
Hinn gagnmerki maður, Samú-
el Eggertsson, listateiknari,
reiknaði út hestaflatölu árinn-
ar, eftir vatnasviði hennar og
úrkomu í byiggðarlagin.u og
taldi, að gefast myndu 45 hest-
öfl til raforku, ef stíflað væri
við klettavegginn við Guðna-
pytt, og vatnsleiðslan þaðan
'leidd niður fyrir foss. Af þessu
varð þó ekki, enda stórvirkjun
á næsta leiti.
★
Nú skal sagt frá því, þegar
Kvíahvammur varðfyrir því, að
ameríska hernámsliðið tók hann
í sínar þarfir, sem áningarstað
í seinni heimsstyrjöldinni.
Dag nokkurn upp úr nóni,
sáum við, sem þarna dvöldumst
á sumrin, hvar einkennileg fólks
mergð kom gangandi gegnum
Tíðaskarð, framhjá Rauöhömr-
um og Sandhólum, Melaflöt og
yfir Kiðafelisá, og settist að í
Kvíahvammi. Þarna voru á ferð
inni nokkur þúsund amerískra
hermanna í æfingagöngu. Við
fréttum seinna, að þeir hefðu
síðar verið sendir í innrásina
á meginlandið, og sjálfsagt sum
ir ekki verið til frásagnar, eins
og gengur, á eftir.
Þá var fjölmennt við Kiða-
fel'lsá. Þeir ðlógu upp tjöldum,
settu upp allskyns merki, sem
þeir skildu eftir sum hver, og
við krakkarnir hirtum síðar.
Við gamla vaðið á Vesturlands-
vegi, sem eitt sinn lá í gegn-
um Kvíahvamm, seittu þeir upp
þvottastöð fyrir hermennma, og
á árbakkanum komu þeir fyrir
skrautmáluðu skilti, sem á stóð:
„Wasliington", svo að ekki hafa
þeir verið sneyddir kímnigáfu.
í Kvíahvammi var lengi í-
þróttasvæði unga fóilksins í svei't
inni. Þar var langstökksgryfja
hástökkssnúra, hlaupabraut og
sitthvað fleira, og eftir messu á
sunnudögum í Saurbæ, þegar
séra Halldór hafði sinnt sál
ungmennanna, komu þau sam-
an í Kvíaihvammi og tó'kust á í
íþróttaæfingum. Jóhanin Bern-
hard, sálugi, kunnur íþróttamað
ur og teiknari var oÆt pottur-
inn og pannan þar í, en hann
var í nokkur sumur snúninga-
Ólafur Ólafsson, Kiðafelli.
1 Ingibjörg Jónsdóttir, kona
Ólafs.
strákur á Kiðafelli — og þá
ekki síður, þeir bræðurnir, Njáll
og Davíð Guðmundssyniir frá
Miðdal, en þeir voru kunnir
glímukappar.
★
Er nú komið að brúnni á
Kiðafellsá, sem sumir telja af-
ar hættulega. Þar hafa raunar
orðið mörg stórslys, og færri
skráð í letur, en orðið hafa,
— þótt okkur, sem gjörþekkj-
um veginn þarna, finnist fátt
um hættuna. Brúin á bráðum
fertugsafmæli og mér var sagt,
að Bjarni, sem þá var í Hvammi
og vann við brúarsmíði, hefði
gengið eftir handriðinu, þegar
hún var í smíðum og þótti það
mikið afrek.
Neðan við brúna eru fall-
egir fossar. Hefur sá efsiti ver-
ið kállaður Brúarfoss. f berg-
inu, sem hann steytir á, varp
eitt sinn Máríuerla, en eitthvað
hlýtur að hafa verið rakt á
hen.ni, því að skvettur gengu
næir því yfir bergið. Stórt Grett
istak er í hylnum þar fyrir neð
an. í þeim hyl hefur margur
bíllinn hafnað.
Tveir fossar eru í milld Brú-
arfoss og Neðstufossa, en þeir
eru þrír, og upp þann í miðj-
unni má oft sjá silun.ga stökkva
stall af stalli, einkanlega í sól
og breyskjuhita á sumrin.
★
Neðan við Neðstufossa mynd
ast tveir hyljir. Þar var oft
fengsælt af fiski fyrr á árum,
áður en minkurinn fór að gæða
sér á sjóbirtingnum.
Bændur gátu eigin'lega alltaf
fengið í isoðið, ef svo vildi til
að óvæntan gest bar að garði.
7 ára að aldri fór ég, sem
þetta rita, snúningastrákur að
Kiðafelli, til Ingibjargar og Ól-
afs, sem þar bjuggu, og reynd-
ust mór eins vel og beztu for-
eldrar, enda dvaldist ég hjá
þeim mörg sumur.
Það bar til eitt sinn, að Ól-
afur hugðist krækja sér í fisk
niður við Foss. Bauð hann mér
með, stráklingnum, í veiðiferð-
ina.
Við gengum út um suður-
hliðið á túninu eftir melnum
niður að brú. Óiafur bóndi
gekk á undan, ég í humátt á
eftir, eins og vera bar, og máski
hef ég haldið á 'lítilli maðka-
krús. Ólafur bar stömgina á
öxlinni. Þetta var stór bambus
stöng, og einhvenra hluta vegna
losnaði línan, og öngulinn bar
að „vinnumanninum“ litla, í
Ihálsinn á honum og stóð
þar fastur. Ekkert kenndi
ég til, en kallaði til
húsbónda míns að nú
hafði bitið á. Þegar hann sá,
hvers kyns var, losaði hann
með varfærnum höndum, öng-
ulinn úr há'lsi mér, og þurfti
ekki að klippa agnhaldið af,
eins og hann hafði samt á orði
í fyrstu, að ef til vill þyrfti
til að koma.
Ólafur var með alskegg, og
mér þótti alltaf vænt um bros-
ið hans glettna, og þá var ekki
Ingibjörg, kona hans mér síður
góð.
Ég má líka til að minnast á
töðugjöldin, úr því ég er farin
að minnast á þessi gæðahjón.
Töðugjöldin eru hátíð til
sveita, og svo hefur a'lltaf verið.
Að loknum heyöonunum, var
fólki sýnt þakklæti með súkku
laði og fínu bakkelsi, hátíðar-
mat og ýmsu öðru. Bolla einn
átti Ólafur húsbóndi minn, svo
kallaðan „skeggboiila" með brún
yfir, svo að yfirskeggið blotn-
aði ekki.
Þann bolla sá ég hann aldrei
nota nema í töðugjöldum. Kynini
þó að vera, að hann hefði verið
tekin fram á jó'lunum og pásk-
um, en þá var ég ekki hjá
þeim hjónum.
★
En snúum okkur aftur að
Fossunum. Þar hefur mörgum
silungnum verið landað. Þar
niðri er alltaf logn í norðanátt.
Nodðan við gnæfa Fossibrekkurn
ar grasgefnar' va'lllendisbrekkur
kjörlendi bæði kúa og hesta,
eftirsótt beitiland. Man ég það,
þegar ég sótti hestana niður
í girðinguna, sem kallað var,
þá voru þeir ýmist í Fossbrekk
unum, eða neðan við Hornið,
sem var syðsti hluti melanna.
Þegar ég hafði tyllt upp í Fíf-
il, en svo hét aðál vagnhest-
ur Ólafs, teymdi ég hanin að
næstu þúfu og þannig komst
ég á bak. Þetta var þægðar-
skepna, rólynd og ekki var
hætt við að hann henti mér
af baki. Svo var riðið eftir
gömlum troðningi, skáhalt upp
Hornmel, síðan í löngum sveig
Sílapyttur, neðan við
Guðnafljót.
upp með Fosshrekkum, þar til
upp á meilinn var komið, og
var þá stutt heim. Oft undum
við okkur við það, krakkarnir,
að renina okkur á rassinum nið
ur brattar brekkurnair, og gaf
það lítið eftir reynsilu okkar
síðar í „r'Utohibönum“ erlendra
iskemmtistaða.
Þegar haldið ar niðuir mej
ánni frá Fossunum taka við grasi
grónir bakkar. Undir Hominu
er mikil dýjableyta, og stund-
um illfært yfir. Við gerðum okk
ur það stundum að leik, hættu
lausum þó, að láta ókunnuga
félaga þreyta með okkur sprett
hlaup eftir þessum bökkum frá
Fossum að Horni og enduðu
þeir vanalega út í dýjunum, en
þeir voru léttklæddir, og sakaði
ekki, en kátínan jókst við að
sjá þá liggja 'lítið eitt í.
Niður af Horninu í móunum
eru greinilegar húsarústir. Sjálf
sagt hafa einhver gripahús stað
ið þar. Slíkar rústir eru algeng
ar á Kiðafelli,enda hefur bær-
inn verið í byggð allt frá ‘land-
námsöld. Þar myndast horn á
ánni, og myndar áin þar stóra-
grasgefna eyju á þessum slóð-
um. Við köllum hana Mikluey.
Rennur svo áin í norðurátt með
fram hinum einkennilega sand
hrygg, sem endar í Óshól, langt
frá. I þessum sandhrygg eir
neðantil mikið um skeljastein-
gerfinga og kuðunga og vekur
það því furðu, að á tiltölulega
nýútkomnu jarðfræðikorti af
þessum slóðum, skuli þeirra að
engu getið, og eru þó augljós-
ir hverju mannsbarni. En það
eru heldur ekki allir spekingar
með barnshjartanu, eins og sagt
var um Björn Gunnlaugsson,
sem Njólu orti.
★
Þar sem áin mætir sand-
hryggnum heitir Guðnafljót, og
nú er eins með það örnefni,
og Guðnapy tt ofar með
ánni, að enginn veit nú, hver sá
Guðni var. Rétt við Guðnafljót
er Sílapyttuir. Þar má oftast
sjá urmuil silungsseiða. skjót-
ast undan bökkum, ef stappað
er rösklega.
Eitt sinn var það um pásika
23. des. 1968
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 45