Lesbók Morgunblaðsins - 01.06.1968, Blaðsíða 5
Smásaga eftir Stig Dagerman
Það er dýrlegur dagur, enda skín sól
í heiði, og gefur öllu fagran blæ, og
á sléttunni, þar sem bæirnir þrír
standa, er tagurt um að litast. —
Kirkjuklukkurnar mimu brátt kalla
fólk til tíða, því að nú er sunnudagur.
Kornið fullþroskað bylgjast fyrir vind
inum, og börnin sjást við leik hér og
þar, en sólin glampar á gluggakarma
og þök húsanna. Á heimilunum eru hús
bændurnir að raka sig, og standa fyrir
framan speglana í eldhúsunum, meðan
konur þeirra taka til morgunverðinn,
um leið og þær raula fjörugt lag fyrir
munni sér, en börnin sitja á gólfinu,
og eru að enda við að klæða sig.
Þetta er friðsæll morgunn, þótt dagur
inn eigi eftir að verða eftirminnilegur,
því að á þessum degi, á eftir að ske
hræðilegt slys. — En maðurinn, sá sem
á eftir að valda slysinu, er enn ham-
ingjusamur, því að hann veit ekki hvað
næstu mínútur í lífi hans bera í skauti
sínu.
Barnið, sem á að verða fyrir þessum
ósköpum, situr enn á gólfinu og er að
klæða sig, en faðir þess, sem nú hefur
lokið við að raka sig, segir, að í dag
skulu þau fara í skemmtiferð á bátnum
þeirra niður eftir ánni, og kannski
geti þau veitt nokkra fiska, og svo setj-
ast þau að morgunverðarborðinu, sem
nú er tilbúið. Engan skugga ber á í
lífi þessa fólks, því að sólin lýsir upp
hvern krók og kima eldhússins. — En
á þessari stundu, er maðurinn, sem slys
inu mun valda, að taka bensín á bílinn
sinn, og hann á heima í efsta bænum
á sléttunni. Þetta er ósköp venjuiegur
maður, sem langar til að lifa ánægju-
sömu lífi. Hann hefur myndavélina sína
með sér, og nú beinir hann henni að
biáa bilnum sínum, og stúlkunni, sem
stendur hlæjandi hjá honum. Á meðan
á þessu stendur hefur afgreiðslumaður-
inn lokið við að setja bensín á bílinn,
og segir að útlit sé fyrir gott veður í
dag. Stúlkan sezt inn í bílinn, og mað-
urinn tekur upp veskið sitt, og borgar,
og segir að þau ætli niður að strönd-
inni, og kannski geti þau leigt sér bát,
og róið langt út á sjóinn.
í gegnum opinn bílgluggann heyrir
stúlkan 'hvað maðurinn segir, og nú get
ur hún fengið sér blund í bílnum, og
um leið sér hún sjóinn fyrir sér, og
manninn, sem situr við hlið hennar.
Þessi maður er enginn óþokki, hann
er glaður og ánægður með lífið, og áður
en hann fer inn í bílinn, stanzar hann
augnablik fyrir framan hann, og horfir
með aðdáun á . hvernig bílhlífarnar
glampa í sólinni, og hvergi er hina
minnstu skemmd að sjá né nokkra blóð-
bletti, enn sem komið er. Hann teygar
áfergjulega sólheitt sumarloftið, og sezt
inn í bílinn.
En á sömu stundu og maðurinn í efsta
bænum skellir aftur bílhurðinni og set-
ur í gang, opnar konan í neðsta bænum
bollaskápinn sinn, og sér, að hún á eng-
an sykur. Barnið, sem nú hefur lokið
við að klæða sig, situr við gluggann, og
horfir út á ána, sem liðast á milli skógi
vaxinna bakka, en einnig á bátinn, sem
stendur þar á bakka árinnar.
Maðurinn, sem er í þann veginn að
missa barnið sitt, sér að sykurinn vant-
ar. Á borðinu eru kaffibollar, brauð,
smjör og hunang, það eina sem vantar
er sykurinn, og móðirin biður barnið
sitt að hlaupa yfir í búð Larsens og
kaupa nokkra mola. Og barnið hleyp-
ur af stað og faðir þess biður það að
flýta sér, því að báturinn bíði þeirra
niður við ána, og þau ætli að róa miklu
lengra fram, heldur en þau hafi nokkurn
tíma gert áður.
Um leið og barnið hleypur af stað, er
það að hugsa um sjóinn, og um fisk-
ana, sem muni bíta á öngulinn hjá því,
en enginn hvíslar í eyru þess, að aðeins
átta mínútur eigi það eftir ólifaðar, og
að báturinn muni standa þar sem hann
er, allan þann dag og marga aðra daga.
Það er ekki langt yfir í búð Larsens,
og barnið þarf aðeins að hlaupa þvert
yfir götuna, en á því sama augnabliki,
sem það gjörir það, ekur litli blái bíll-
inn í geignum bæinn, sem er á miðri slétt
unni.
Þetta er smábær með litlum rauðum
húsum, og fólkið, sem nýkomið er á fæt
ur, og situr við morgunverðarborðið, rís
skyndilega á fætur, og horfir á litla bíl-
inn, þar sem hann þeytist áfram á veg-
inum, með stórar. rykmökk á eftir sér.
Bíllinn ekur á mjög miklum hraða, og
maðurinn, sem situr við stýrið, sér espi-
trén, og nýlega tjargaða símastólpana
hverfa hjá eins og rykský.
Hið heita sumarloft streymir inn í bíl
inn í gegnum opna gluggana, og áfram
er ekið á sama hraða, og brátt er bær-
inn, sem er á miðri sléttunni, að baki
þeirra.
Manninum, sem situr öruggur við
stýrið virðist aksturinn vera leikur einn
enda ekur hann á miðri götunni, því
að engir bílar eru sjáanlegir í nálægð,
engu að síður skeður þetta hræðilega
slys.
Það er svo heillandi, að vera allsráð-
andi á þessum fallega vegi, og óþarfi
að hugsa um nokkra varúð.
Þetta er ekki vondur maður, þetta
er aðeins maður, sem er að flýta sér.
Hann myndi ekki gjöra flugu mein, en
samt er hann í þann veginn að deyða
lítið barn.
Þegar bíllinn ekur inn í neðsta bæinn
á sléttunni lokar stúlkan augunum, og
hugsar sér að opna þau ekki fyrr en
hún sjái sjóinn, og hana dreymir svo
Framh, á bls. 13
Eftir að síra Björn flýði frá Hólmaseli, fékk hann
Kaldaðarnes í Flóa 1784, en þar vair hann aðeins
prestur í 2 ár, en þá var honum veitt Hjarðarholt í
Dölum Þangað vildi hann ekki fara, og þá fékk hann
brauðabýtti við síra Sigurð Þorleifsson í Hrepphól-
um, og þar var hann prestur til dauðadags. —
Skulu nú sagðar nokkrar sögur af síra Birni:
Hann þótti „æði óvæginn í orðum og heldur stór-
felldui, einkum við öl, en hann drakk í meira lagi.
— Ef hann þóttist viita einhvern brest hjá öðirum, lét
hann það óspart fjúka við þá, bæði innan kirkju og
utan. — Einu sinni, sem oftar, var Gottsveinn bóndi
Jónsson í Háholti, maður Kristinar, í kirkju. Var
hann jafnan kunnur að þjófnaði, og grunaður þá fyr-
ir stuttu, um ærstuld. — Þá snéri guðsmaðurinn sér
við í stólnum, hvessti augunum á Gottsvein, og sagði
með þrumandi röddu: „Vita skaltu það þjófurinn
þinn, að þó að þú sleppir undan mannlegum dómi hér
í heimi, þá bíður gálginn og snaran eftir þér í hel-
víti. — Gottsveinn glotti þá við og hnippti í þann,
sem hjá honum sat. Ekki er þess getið, að hann erfði
þetta við prest, enda voru napuryrði síra Björns orð-
in svo vanaleg, að enginn skeytti þeim. —
Einu sinni spurði hann sira Guðmund á Ólafsvöll-
um: „Heldurðu að nokkur syngi fegur en ég í himna-
ríki?“ — Vissulega, ef þú kemur þar aldrei!“ — svar-
aði hinn, en síra Björn þagði við. —
Ámundi snikkari Jónsson bjó þá í Syðra-Langholti.
Hann sagði við prest einu sinni eftir messu: „í dag
höfðuð þér lærða og góða kenningu“. — „Þetta orð
vildi ég heldur en 4 spesiur" — sagði prestur. — Hól
þótti honum gott og var hann þá stundum hégóm-
legur, eins og þessi saga bendir til. —
Einu sinni kvörtuðu sóknarmenn hans við biskup
yfir því, að hann héldi oflangar ræður yfir fólki í
skammdeginu, svo að það hefði ekki bjart heim. Bisk-
up tjáði honum þetta- Hann svaraði: „Guðsbörnum
þykir aldrei oflangt, — um hina kæri ég mig ekki!“ —
Oft hafði hann pelann í vasanum upp á stólinn, og
saup þar á, þegax hann þóttist þurfa að hressa upp á
sál sína, en hann predikaði ávallt blaðalaust. Bar þá
stundum við að hann gleymdi efninu. Kallaði hann þá
til konu sinnar: „Hvar var ég við, Elín mín?“ Það
var haft eftir honum, að einu sinni hafi hann verið
hættast kominn á stólnum í Hólmaselskirkju, en þá
gleymdi ég mér og sagði: „Þú skalt taka þér fram
um, o.s.frv., en það er upphaf á Buslubæn í Bósarím-
um. — Þá stóð hún Elín mín upp og sagði: „Gáðu að
þér maður“, en þá sneri ég því svona:„Já, þér Guð
minn“. — og svo hélt ég áfram og allt fór vel“. —
Þegar síra Björn spurði börn, lét hann þau oft lesa
vers, ef þau kunnu. Einu sinni las stúlka versið: „Að
vera uppi árla veitir ei þörf o.s.frv." — Þá segir prest
ur höstugur: „Þetta vers kunna allir letingjar.“ —
Einu sinni kom förumaður að Hrepphólum, og var
honum gefinn fiskur og smjör að borða. Hann át fisk-
inn, en skildi roðið eftir. Þá segir prestur með mestu
hægð: „Hvað fiskaðir þú í vetur, fuglinn minn?“ —
.J’rjú hundruð“, segir maðurinn. Allur roðlaus?"
spyr prestur þá mjög byrstur. „Hinn skildi sneið-
ina og hafði sig í burtu sem skjótast.
Þegar síra Björn leiddi konur í kirkju eftir afstað-
inn barnsburð, söng hann jafnan þau vetrs, sem hon-
um þótti, „hlíða upp á konuna". Einu sinni söng
hann t.d. 9. versið í 24. passíusálmi síra Hallgríms
Péturssonar, sem er svona:
Þá þú gengur í guðshús inn,
gæt þess vel, sál mín fróma,
hæð þú þar ekki herrann þinn
með hegðun líkamans tóma.
Beygðu holdsins og hjartans kné,
heit bæn þín ástarkveðja sé,
hræsnin mun sízt þér sóma.
Þetta söng síra Björn yfir konu, sem hafði á
mikla guðræknisslepj u, og segja sumir, að það hafi
verið „sú mikla dáindiskvinna", Kristín kona Gott-
sveins, þess sem var faðir Sigurðar Gottsveinssonar,
sem var fyrirliði Kambsránsmanna 1827. — Fleiri
sagr.ii eru til um síra Björn, en hér verður staðar
numið.
Síra Hallar-Björn varð bráðkvaddur 12. sept. 1808,
72 ára gamall, og 47 ára prestur. — Hann var barn-
laus, en sagt er, að þegar hann var í Skálholtsskóla
hafi verið gjörð á honum „aðgerð“, sem varð þess
valdandi, að hann varð óhæfur til þess, að fjölga
mannkyninu, en hver framkvæmdi „aðgerð“ þessa, er
nú gleymt. — Máske hafa skólasveinarnir átt ein-
hvern þátt í henni?
Maddama Elín lifði 18 ár í „ekkjustandi" og dó
í Lauganesi við Reykjavík 1826 og var þá orðin há-
öldruð. —
1. júní ÍOM
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 5