Lesbók Morgunblaðsins - 17.09.1967, Blaðsíða 4
E nn hafði heimurinn tekið
veltu. Og allt var á sínum stað.
Ég einn varð eftir hangandi á
hvolfi. En enginn veitti því at-
hygli.
Þann tólfta ágúst var fanginn
sem náðist á flótta, múraður inní
vegginn á fjórðu álmu.
Rökkur. Er þa'ð færist yfir,
verður allt í herberginu annar-
legt og draugslegt. Og allt sem
kom inn með því fyllir herberg-
ið efnisvana hreyfingu, nærri
hljóðlausu hvísli — og þessum
kynjasögum. Þær fylgja mér
ávallt. Þær eru í mér.
Fyrri hluti.
ÞÖGN
Rökkur. Einsog hárbeitt lag
gegnum heila minn. Höfuðverk-
ur. Ringulreið. Ókunnugir menn
komu í herbergi mitt. Og allir
hlutirnir í því hreyfðust úr sín-
um föstu skorðum og liðu af
stað. Síðan varð allt eðlilegt aft-
ur. Þögn. Nema raunalegt hljóð
af kæfðum höggum. Það er ef til
vill blóði'ð sem dunar i gagnaug-
um mínum. Eða ómur af klukku.
Hugur minn er ringlaður,
hugsanir mínar á reiki. Ég næ
þeim saman en þær ganga mér
úr greipum. Ég get ekki lengur
haldið þeim í holum lófa. Hvern-
ig veit ég, hver þeirra er mikil-
væg? Hvernig finn ég sannleik-
ann?
Höfuð mitt er fullt af þoku og
vatnssósa heili minn skýtur upp
hvítum, lífvana gróðri — hug-
myndum en ekki sannleika.
Hann fyllir huga minn. Þokan
er í huga mínum. Ég drukkna
í henni.
Einn, tveir, þrír. Frá opnum
glugganum berst kaldur, hrá-
slagalegur vindur og með hon-
um eitthvað annað, ólýsanlega
dapurt. Og kuldinn og hryggðin
skolast inn í æðar mínar, smjúga
inn í hjarta mitt. Einn, tveir,
þrír. Þau mynda dreggjar í lung-
um mínum, þau loka munninum,
þau herpast að hálsinum eins og
stálhringur. Einn, tveir.
Rökkrið þéttist. Úr myrkrinu,
eins og gegnum gruggugt vatn,
skríður eitthvað grænleitt upp á
gluggann. Það loðir vi'ð glugga-
rúðuna, þrástarir inn í herbergið.
Ég læt aftur augun. Þrír, fjórir,
fimm. Ég lít upp. Það er horfið.
En starandi augnaráðið er eftir.
Við flúðum úr fangabúðunum.
Við hlupum. Við gengum gegn-
um skóginn. Við gengum um
nætur. Þá tognaði hann í ökkla-
lið. Ég bar hann á bakinu. Aft-
ureldingin stöðva'ði okkur. Við
leyndumst í hlöðunni. Þar var
þefur af rotnandi heyi og mykju.
Allt í fari okkar var uppljóstr-
un — föt okkar, tærð, órökuð
andlit okkar. Slasaður ökkli
hans. Við földum okkur í hlöð-
unni í skóginum. Maður gægðist
inn gegnum gluggann. Ég man
eftir augum hans. Ég vissi að
hann myndi framselja okkur.
Ég sá það í augum hans.
Mér var ljóst að þetta var
endirinn.
Annað varð mér einnig ljóst
þar sem ég fann hann horfa á
okkur.
Það var þá sem mér virtist
heimurinn hafa tekið veltu: það
augnablik varð möndullinn, sem
veröldin snerist um.
Ef til vill var það eingöngu
Alexander Urusov er
ungur sovézkur rit-
höfundur úr hópi
svonefndra SMOG-
rithöfunda. Sagan,
sem hér birtist, er
þýdd úr ensku.
Söngur
hinna
fjarlægu
maura
EFTIR
ALEXANDER
URUSOV
vegna þess að ég var hálf-sof-
andL í þvingaðri, óeðlilegri stell-
ingu. Svo þvingaðri, að skyndi-
lega stóð allt skýrt fyrir mér.
Mér varð ljóst að tími var til
kominn að fara. Einn. Ég vissi
þá að ég myndi fara, einn.
Ég skildi við hann liggjandi í
hlöðunni, sem þefjaði af rotn-
andi heyi og mykju. Ég leit
aftur. Hann lá hreyfingarlaus.
En ekki sofandi. Einnig hann
skildi ailt á þessu augnabliki. Að
biðja einhvers hefði verið fjar-
stæða. Svo hann lá þögull.
Og nú er hann múraður í vegg.
En ég lifi. Og hann kemur oft
að finna mig. Þegar hann kem-
ur, tölum við aldrei um það sem
gerðist. Eða um sekt mína. Hann
hefur aldrei nefnt hana einu orði
við mig.
Nótt. Ljósnálar í umlykjandi
myrkri. Og fölur, útmáður fern-
ingur gluggans. Skiki af skýgrá-
um himni.
RAUNASÖGUR SAGÐAR MÉR
MEÐAN ÉG HAFÐI HÖFUÐ-
VERK, AF MANNINUM SEM
VAR INNIBYRGÐUR
1. Fjarlægur mauratroðningur.
Við ferðuðumst með lest, augu
okkar einblíndu á gluggana. Fyr-
ir utan sá ég ekkert nema þoku.
Við geystumst yfir endalausa
eyðimörk og kringum okkur var
aðeins þoka og myrkur. Eina
hljóðið var urgandi hvinur í
hjólunum. Endrum og eins birt-
ust borgir í nóttinni og við sáum
ljós. Þetta var aðeins sjónhverf-
ing og við vissum það. Kringum
okkur var þokan ein. Og nóttin
var ekki til.
Þó viku augu okkar aldrei frá
gluggunum. Gegnum þokuna sá-
um við endalausa lest naura
hreyfast meðfram brautinni.
Endalausan mauratroðning. Öðru
hvoru jókst fjarlægðin milli okk-
ar og maurarnir hurfu í þokuna,
svo minnkaði hún á ný og við
gátum jafnvel heyrt lág''ærar
raddir þeirra, hvísl þeirra. Þær
voru eins og þurr, skrjáfandi
lauf í skógi.
Óendanleg fylking maura, sem
skríða gegnum þokuna nótt og
dag. Þeir eiga sér enga nótt. Og
við, að eilífu farþegar í þessari
lest, þyrptumst kringum glugg-
ana og hlustu'ðum á raddir
þeirra. Raddir eins og þurrt
skrjaf í laufi.
Laufin feykjast og fólk, hæg-
fara og gult eins og laufin. And-
lit þeirra eru þurr og skrælnuð
eins og aldagamalt bókfell. Að-
Framhald á bls. 14
LÁTUM
1
Stríð hér, strið þar, eldar um allan heim;
og mannúðin talar með æðru um óráð í fari mannsins,
finnur til með þeim sem glötuðu og þjáðust
ans hún tryði að strið kæmu til af slysni.
Grúskarar leita enn eftir svörum til bóka
ans þeir tryðu að sagan gæti frætt þá um manninn
og eilífar drápsaldir hans.
Sumir gengu svo langt að trúa á framþróun Iífsins,
dirfðust að nefna með kulda ýmis nöfn,
Khan, Makkíavelli, Hitler, Stalín,
orsök, morð, mannhatnr,
ans þeir héldu að manninum væri sjálfrátt,
ans þeir héldu að Kromwell og Hitler væru hið ília,
og samkvæmt ræðum þeirra og hundruðum bóka
láðist þeim að sjá hvaða hjúkrun þeir inntu af hendi.
Og þeir dirfðust í barnskap mannelsku og lieilagrax
bræði
að hugleiða guðmannlega tilveru,
lángtum meir en þurfti um amstrandi fátæki
mannsins,
nefndu stríðum orðum: göfgi, mannúð, bræðralag,
minntust á ríki þúsund ára án þess að blygðast sin,
ans þeir héldu að maðurinn tæki tali,
ans þeir tryðu að sagan segði eitthvað af viti,
ans þeir þættust þess vísir að maðurinn vissi
hvað væri að gerast dag með degi.
Þeir gengu svo lángt að hrópa:
Stríð eru slysni í sögu mannsins!
Johnson, Gandi, Mússolíni, segja þeir öld eftir öld
og gera upp á milli hæfni eins og annars,
ans nokkru skipti hvort einhver er öðrum djarfari
að benda á veg, allir jafn blindír;
en öld eftir öld fylgist með okkur tíminn,
glottandi, þögull, hversu margir sem myrða.
2
Sá grunur vaknar: hvort okkur er sjálfrátt,
hvort Hitler ber ekki þökkum huga að nefna
eða kaþólska kirkju, sem manninn tamdi um aldir;
eða hver hefur aflað honum þvílíks aga,
að honum var haldið í skefjum öld eftir öld,
talinn og merktur ans gripur svo hann týndist ekki?
Eða voru þeir hótinu betri
sem gáfu hjörtu sín guði,
kærleiksrík flónin þau arna sem trúðu að guð vaeri
mildur,
blygðuð ans hundar þegar þau bar fyrir hann,
því guðinum væmdi við sætlegum kærleik þeirra,
þar til þeim skildist að hann var miskunn firrtur
og barði þá þar til þeir hröktust á braut.
17. september 1967
4 LESBÓK MORGUNBLAÐSINS