Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1966, Blaðsíða 1

Lesbók Morgunblaðsins - 04.09.1966, Blaðsíða 1
| 31. tbl. 4. sept. 1966 — 41. árganguj ■ Hæstu tré heims í hættu Irauðviðarskógunum í Kali- forníu eru hæstu tré í heiinai Fyrir 2ð milljónum ára náðu rauð- viðarskógarnir yfir allt norðurhvel jarðar. Nú verjast síðustu leifarnar á 450 mílna svæði á vesturstrand- lengju Bandaríkjanna. Enda þótt rauðviðartrén séu jafnan sett í samband við Kalíforníu eru þau þó ekki eignuð því ríki sérstaklega frekar en Gljúfrið mikla er eignað Ari- zona. Eins og einn bandarískur rithöf- undur sagði fyrir nokkru eru þau „eign allrar þjóðarinnar. Og svo eru þau eitt af undrum veraldar og sem slík eru þau eign alls heimsins". Einn er sá maður, sem hefur lagt Sums staðar liggur vegurinn í gegn u m stofna trjánna. — Sjá mennina tvo til mikla vinnu í rannsóknir, til þess að varðveita þessa arfleið, til gleði og á- nægju fyrir komandi kynslóðir, og það er Edward C. Stone við Skógræktar- skóla Kalíforníuháskóla í Berkley. Hann telur það ekki neinn sjálfsagðan hlut að Sequoia Sempervirens muni verða eilíf, og hann og samverkamenn hans hafa nú með höndum langvinnar rann- sóknir á rauðviðnum á ströndinni. Dr. Stone segir: „Enda þótt nafnið senipervirens þýði „eilífur“, þá væri það mesti misskilningur að halda, að þessi tré verði eitthvert einkenni á landslaginu um allan aldur. Há hundraðs tala þeirra trjáa, sem við höfum friðað á ýmsum stöðum eru þegar tekin að nálgast 500-ára aldur“. Við höfum engan aðgengilegan tíma- reikning, sem við getum notað til þess að skilja langlífi rauðviðarins sem teg- undar. Rauðviðarskógarnir voru til löngu áður en fyrirrennarar mannkyns ins voru til, og fyrstu spendýrin höfðu þróazt, jafnvel áður en fyrstu frum- stæðu forverar flestrar núlifandi jurta voru orðnar til. Fyrstu rauðviðarstein- gervingar, sem hafa verið örugglega þekktir, af hinum einkennilegu köngl- urn sínum, eru frá efra jurtatímabilinu — en það var fyrir um það bil 130 milljónum ára. Fyrir 25 milljónum ára, á tímabili, sem kallað hefur verið Miocene náðu rauðviðarskógar yfir allt norðurhvel jarðar, frá Kanada vestanverðu til Atlanzhafsins, frá Frakklandi til Japan. Steingerfingaleifar gefa til kynna, að rauðviðarskógar hafi verið til í Texas og Pennsylvaniu Colorado og Wyoming, einnig í Oregon, Washington og Kalí- forníu. í Yellowstone-þjóðgarðinum hafa heilir skógar breytzt fyrir áhrif jarðvatnsins, eða grafizt í gosösku — stúfar af stofnunum eru 6—10 fet I þvermál, og þeir standa þar sem þeir einu sinni uxu — oft 30 fet eða meira á hæð. V ið vitum, að um lok Miocene- tímans tók rauðviðarríkið að ganga saman. Loftslagið kólnaði og þorrnaði. Heimskautslandið varð kalt og fraus siðan. Þar sem skógar höfðu verið, voru nú * aðeins skófir, dvergreyr og mosi eftir. Stórar íshellur mynduðust og síðan tóku skriðjöklar að hreyfast suður á bóginn, malandi undir sér allt, sem fyrir varð. Rauðviðarskógarnir í Ev- rópu hurfu, en síðustu leifarnar af þeim vörðust á Miðjarðarhafsströnd- inni. Þegar fram liðu stundir voru aðeins tvær rauðviðartegundir við líði, og svo vildi til, að Kalífornía var staðurinn, þar sem þær báðar börðust fyrir tilveru sinni. Hið svokallaða „stórtré“, eða Sequoia Gigantea, stóð í einangruðum þyrpingum sunnan í Sierra Nevada, og rauðviðurinn, Sequoia Sempervirens, var á mjórri ræmu eftir strandlengju Norður-Kalíforníu. Þetta eru síðustu fulltrúar mikillar ættar — hin siðustu raunverulegu Seqoiatré. Margir halda eðlilega, að trén á strönd inn: og hin í Sierra Nevada séu sama tegundin á tveim mismunandi stöðum. En sannleikurinn er sá, að á þeim er talsverður munur. Ýmsir jurtafræðingar* hafa meira að segja viljað halda því l'ram, að stórtréð ætti að nefna öðru tegundarnafni, Sequoiadcndron gigant- eum, í staðinn fyrir Sequoia gigantea, en eigna nafnið Sequoia (sempervirens) frænda þess á ströndinni. Stórtréð í Sierra er stærsta lifandi „vera“ að þyngd og ummáli, og næstum hin elzta. Hámarksaldur þess er yfir Framhald af bls. 4

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.