Lesbók Morgunblaðsins - 13.02.1966, Blaðsíða 1
öðru sinni 4. maxz 18®5, lét hann i Ijés
vonir uim réttiátan frið og endurreisn
samibandsrílkisins án hetfndarihugs. Þegar
íbúar Washington^borgar gengu nú í
■tvöfaldri röð kringum iikpaliinn í hring-
sal þinghússins minntust þeir orða Lin-
colns, enda munu þau lifa um aldir.
„Við skuOum nú snúa okkur að því
að ijúka hinu mikia verki, sean fyrir
höndum er, án kala til nokfkurs manns,
en með vinarhug til a'lflra og fastlheidni
við réttiætið, eins og guð birti okkur
það: Að græða sár þjóðarinnar, sjá þeim
farborða, sem staðið hefir í stríðu, eða
ekkju hans og föðurlausum börnum; að
gera aiit, sem í okkar vaidi stendur,
til að skapa og varðveita réttflátan og
varanlegan frið innbyrðis og við aflflar
þjóðir“.
H
mn 21. apnl var líki Ahrahams
HEIMFERÐ LINCOLNS
✓
Igær, 12. febrúar, var 157.
afmælisdagur Abrahams
Lincolns, forseta Bandaríkjanna. 15.
apríl í fyrra var 100. ártíð hans. Hér
birtist frásögn af því,' þegar lík
Lincoins var flutt á járnbraut alla
leið frá Washington og til heimilis
hans í Springfield í Illinois-ríki.
'k
„Hans mun minnzt um aldir.“
Hlljóðlát orð henmáflaráðherrans,
Stantons, báru?t um syrgjendahópinn,
sem safnazt hafði saman í litlu herberg-
inu umihverfis hinn látna leiðtoga sinn.
FJestir viðstaddra — ættingjar, vinir,
em'bættismenn, læiknar — höfðu beðið
aJfla nóttina við banabeð hans í veitinga-
húsinu handan götunnar frá Förd-leik-
húsinu, en þangað hafði Abralham
Lincofln verið fluttur hölsærður af
byssukúlu morðingjans.
T
JL æipum fjorum arum áður hafði
Abraham Lincöln tekið við stjórnar-
taumunum um það leyti, sem borgara-
styrjöld vofði yfir og ógnaði einingu og
frelsi þjóðarinnar. >á þegar höfðu sjö
ríki eða fylki sagt sig úr sambandsrík-
inu, vegna þess að þau voru ákveðin í að
viðhaflda þrælahaldinu og þvermóðsku-
trú sinni á rétt einstakra fyflkja.
í ræðu sinni við emibættistökuna 4.
marz 1861 sagði Linsoln: „Bandalag
fyflkjanna er óihagganlegt. Bkkert
þeirra getur lagaflega sagt sig úr sam-
bandsrikinu upp. á sitt eindæmi". Þótt
varðveizla sambandsríkisins væri ávallt
efst í huga forsetans, varð honum ljóst
um 1862, að útrýming þræflaihaflds var
annar helzti tilgangur stríðsins. Er hann
gerði kunnugt, að leysa skyldi þræl-
ana úr ánauð, var 'hann ekki einungis
að bjarga sambandsríkinu, heldur einn-
ig að skap>a jafnrétti með mönnum.
Er Lincofln tók við forsetaembættinu
Lincolns komið fyrir í sérstakri jérn-
brautaríest, en löng leið var fyrir hönd-
um til Springfield í Ilflinois. Ömuriegt
var til þess að vita, að farin var nær
því sama leiðin og Ldncofln fór til
Washington árið 1861.
Hvarvetna, þar sem lestin nam staðar,
beið hennar hópur syrgjenda. í stærri
borgunum voru haldnar minningarat-
hafnir, en í minni byggðarlögum á leið-
inni lét fóflkið sorg sína í ljós með sorg-
artáknum, myndum og bogum, sem
reistir voru yfir járnbrautina.
Margar borgir á leiðinni áttu sér sér-
stæðar minningar um hinn látna for-
seta, þar sem mörgum var tamt að
kaflla hann föður Abraham. í Baltimore
í Maryflandfjnlki, sem var fyrsti við-
komustaðurinn á norðurleið frá Was-
hington, minntist fólkið ræðu Lincölns
árið áður — á samkomu til fjársöfn-
unar til kaupa á nauðsynjum handa her-
mönnum — og ummæfla hans um freflsi.
„Fyrir suma menn getur orðið frelsi
þýtt, að hver og einn geti gert sem hon-
um sýnist við sjálfan sig og það, sem
hann ber úr býtum“, hafði forsetinn
sagt, „meðan sama orðið merkir fyrir
aðra menn, að þeir megi að vild notfæra
sér annarra manna líf og starf. Og aulk
þess er hvor verknaðurinn kallaður
mismunandi og óflíkum nöfnum af hvor-
um aðiJa fyrir sig — frelsi og kúgun“.
í Fíladelifiu, vöggu frelsisins, var kistu
Lincoflns komið fyrir í Independence
Hafll. Áætlað er, að 30.000 syrgjendur
hafi komið tifl að líta forsetann á likbör-
unum. Vafaflaust hafa margir þeirra
minnzt hátíðahaldanna, er fáninn var
dreginn að búni eimitt á þessari bygg-
ingu á afmælisdegi Georges Washingtons
22. febr. 1861. Þá hafði Lincoln látið 1
Ijós þá skoðun, að loforð um jafnrétti
til handa öfllum væri bindandi grund-"*
vallaratriði fyrir valdhafana. Hann
reyndist sannspár, er hann bætti við: ,,En
verði ekki hægt að bjarga þessu landi,
án þess að fórna þessu grundvallarat-
riði...... vi'ldi ég heldur vera myrtur
á staðnum en láta það af hendi“.
Lestin hélt áfram ferð sinni um
New Jersey-fylki, en nam staðar við oig
við til að leyfa mannfjöldanum að votta
hinum látna virðingu sina. í New York
"fór feikimannmörg líkfylgd gegnum
hljóðlátan mannfjöldann á götunum,
þar sem komið hafði verið fyrir sorgar-
slæðum. Fyrst var haldið til ráðhússins,
og þar var kistan látin standa, til þess
að gefa fðlki kost á að líta hinn látna
forseta augum í hinzta sinn. Síðan var
haldið um borgina. New York hafði
átt mikiflvægan þátt í að móta stjórn-
málaferi! Lincolns, því að einmitt þar,
í Cooper Institute í febrúar 1860, flutti
hann frálbæra ræðu um þrælahald, seon
vakti at'hygli hvarvetna.
Sama eimlestin, sem flutt hafði
Lincoln sömu leiðina frá Al'bany í
nyrðri hfluta fyfllkisins tifl New York- .
borgar fjórum árum áður, lagði nú af
stað sömu leið til baka með sorgarblæ.
Frá Albany sneri lestin í vesturátt til
Buffalo og þaðan inn í þann landshluta,
sem Linoöln þekkti bezt, Ohio, Indiana
Framihald á bls. 12.
IClukkan var 22 mínútur jríir sjö
eð morgni þann 15. apríi 1865, er 16. for-
seti Bandaríkjanna gaf upp andann.
Tæpum sólarhring áður hafði hann
neytt hádegisverðar með fjölskyldu
einni, og var elzti sonur hans, Robert
Todd Lincoln, þar á meðafl, en hann
var nýkiominn heim úr síðustu átökum
Borgarastyrjaldarinnar. Síðar hitti hann
eð máfli gesti, hélt venjuiegan ráðuneyt-
úsfund, heimsótti skipasmíðastöð flot-
ens með fjölskyldu sinni, og loks —
fremur ófús vegna þrej'tu — hafði hann
tfarið í leikhúsið til að sjá leikkonuna
Lauru Keene í vinsælum gamanleik:
„Ameríska frænkan okkar.“
Leikhúsgestum þótti viðeigandi, að
tfagnaðarvi'kunni lyki með því að forset-
inn væri viðstaddur leiksýninguna. Suð-
'tirrikjaherinn hafði gefizt upp við Appo-
imattox, stjórnarfarsleg sameining og
íriður voru á næsta leiti. Loks gat þjóð-
in sameinazt etftir kloíninginn og þræl-
arnir öðlazt freisi. Sjálfur hafði Lin-
coln sagt hvað eftir annað: „Ég hefi
aldrei á ævi minni verið eins hamingju-
íaimir'1.
Nú gaí kflukknahfljómur kirkjunnar til
Ikynna lát hins mikla lausnara þræl-
anna, háa, beinabera skógarhöggvarans,
sem hafði haft áhrifamátt tifl að leiða
þjóð sína til sigurs á erfiðum tímum.
Meðan sorgarfregnin barst um land-
18 simleiðis, setti fólkið upp sorgartákn.
Fn forsetinn var ekki fluttur frá höfuð-
Iborginni íyrr en viku eftir morðið.
Fjöldi fólks kom með járnbrautaríest-
um og öðrum farartækjuim til að votta
Ihinuim látna virðingu sina, þar sem
hann lá á viðhafnarbörunum i austur-
herfljergi Hvíta hússins og síðar í hring-
Ealnum undir hinni mólkfliu fhvelfingu
þingjiíiúfisins.
Likfylgd JLincolns Bandaríkjaforseta tekur sér hvíld á leiðinni tíl þinghúss Bamiarikjaiina (Capitol)
J>e.=si Ijósmymi var tekin í apríl 1865.
í WashingtoB
Íi 1 ir