Lesbók Morgunblaðsins - 24.12.1965, Blaðsíða 3

Hin glæsilcga kirkja Ilinriks III í Westminst er Abbey
Englar hafa átt til af hæstu frægð,
ódauðlegum dáðum í þarfir föðurlands-
ins, tign og ágæti, hefur stráð dufti
sinna dauðu, tímanlegu leifa í þennan
mikla legstað.
Kirkjan stendur vestanvert við
Tempsá, krossbyggð, með höfuð krossins
mót austri, en megininngang frá vestri.
Álmur jafnlangar liggja til norðurs og
suðurs og- öll byggingin grundvölluð
sem mynd af píningartré Júðanna.* —
Játvarður góði Englakonungur reisti
kirkjuna fyrst, en nú eru .undirstöður
einar í kórnum eftir af byggingu hans.
Hinrik 3. (13. öld) hóf endurbyggingu
kirkjunnar, en fullgjörð var hún fyrst
um miðja lö. öld.
Upphaflegur stíll hennar var nor-
rænn, en nú sést hann aðeins á nokkr-
um leifum klaustursbygginga þar hjá,
sem eftir hafa orðið frá þeim tímum, er
hér var klaustur, en af því dregur
kirkjan nafn (Westmonasterie v. West-
minster Abbey). Aðallega er kirkjan
byggð með gotnesku sniði, þó nokkuð
Iblönduðu og ósamræmu, sem von er
vegna hinna löngu tima og ýmsu meist-
ara, er orðið hafa að starfa að henni.
egar komið er inn í kirkjuna,
rís marmaralíkneski og minnisvarðar
fyrir augum manns til beggj-a handa,
hver öðrum meiri og dýrlegri. Skáldin
eiga legstaði sína í suðurarminum, en
stjórnmálamenn og aðrir höfðingjar að
norðanverðu. Pitt, Palmerston, Disraeli,
Gladstone til vinstri — Dryden, Tenny-
son, Browning, Coleridge, Shakespeare
til hægri — eru þar meðal annarra
ódauðlegra grafinna, úthöggnir og letr-
aðir sem leiðarstjörnur æskufólks, er
streymir um steinkirkjuna, til frama og
og listar — fyrir þetta mikla, auðuga
föðurland. — „Hér hvílir það, sem dauð-
legt var af ísaki Newton“ — og „allt
líf er spaug, var lífs míns trú; mitt líf
er úti; ég veit það nú“ (Grey). Þetta
eru tvenn grafletur, sem ég tek eftir í
þetta sinn öðrum fremur, annars renna
augun yfir óendanlegan fjölda af gulln-
um línum og stefjum -á minnisvörðum
hinna ódauðlegu.hamingjusömu stein-
búa musterisins, undir myndum og mar«
maralíkneskjum heilagra kirkjufeðra,
dýrlinga og sannleiksvitna. Allt er
þrungið af helgi og hátign gamallar
siðmenningar, sem seilist hér inn að
véböndum grafarinnar með allt það
æðsta, haldibezta og göfugasta, sem list
lífsins á til í veganesti handa þeim
dauðu, horfnu, sem farið hafa yfir um.
Orgeltónar, mjúkir, voldugir og
hreinir, fylla nú allar hvelfingar, titra
yfir manni og stilla hjörtun til sam-
ræmis við anda þeirra kenninga, sem á
að flytja hér í dag frá blöðum ritningar-
innar miklu og frá lifandi vörum. Ekk-
ert hljóðfæri tekur jafndjúpt grip í
strengi sálarinnar eins og orgelið. Það
er eins og englar andi á málmfjaðrirnar
og tali til manns með tungumáli tón-
anna. Ein sterk hreinsandi bylgja af
fullkomnum hljómi streymir gegnum
mig, laugar mig og lyftir mér upp.
Ég er kominn í kirkju, hús lífshöf-
undarins, þess anda, sem ég þrái og ótt-
ast, skil ekki, en veit þó, að hefur lagt
afi vonarinnar og óttans í huga minn.
Hve dýrðlegt og guðdómlegt er þetta
mál, sem englarnir tala hér til manns
.— mál hljómsins, sem kemur og fer,
sem ber boð milli tveggja heima.
Ég sezt innariega, svo nálægt stólnum
sem ég kemst, svo ég geti heyrt og
skilið hvert orð klerksins. — Messan
hefst. Kórsveinar, hvítklæddir með
krosslagðar hendur, ganga hljóðlega og
hægt í röð inn eftir öðrum væng kirkju-
byggingarinnar inn að bekkjum, sem
reistir eru hver yfir öðrum beggja meg-
in við ganginn. Djákninn stendur upp
á efsta bekkjaröðinni annarri og les
upp bænir og lofgjörðarorð, sem fólkið
*) í írumprentun: Jótanna
hefur upp eftir honum jafnóðum. Rödd
djáknans er hrein, málið skýrt og æft
í góðum skóla. Lesturinn er nokkurs
konar tónlag, einfalt og óbrotið — en
við og við fellur kórinn inn með marg-
rödduðu viðlagi.
E ins og steinninn bergmálaði
fyrstu tóna orgelsins, bergmálar nú fólk-
ið orð lesarans. Ósjálfrátt lít ég í kring-
um mig aftur á næstu bekki og virði
fyrir mér eitt og eitt andlit í söfnuðin-
um. Þau eru alvarleg og róleg, með
virðingu og kærleik til þessara trúar-
bragða, sem eru grundvöllur brezkrar
menningar. Hver einasti maður blandar
sínum rómi inn í endurtekning safn-
aðarins, ófeiminn, frjáls og afskipta-
laus af því, hvort rödd þess, sem næst-
ur situr, er fögur eða ófögur, ung og
hrein eða skjálfandi og rám öldungs-
rödd.
Kórsveinarnir syngja síðan lofsöng,
sem fólkið tekur ekki þátt í. Raddir ung-
linganna minna í einu bæði á karl og
konu, eru kynslausar eins og englarn-
ir. Bak við bekki kórsveinanna eru
fullorðnir, æfðir söngvarar, sem flétta
raddir inn í höfuðlagið við og við á
vissum stöðum eftir ákveðnum regl-
um.
Annar djákni stendur síðan upp og
les tvo pistla. Milli hins fyrri og síðari
er aftur kórsöngur án hluttöku fólks-
ins, hærri og erfiðari, og loks eftir hinn
síðari pistil er sungúa bæn, sem allir
taka undir við. Allt miðar að því að
reisa hugann hærra og hærra, nær aðal-
athöfninni, frá orgeltónum til söngva,
frá óbundnu til bundins máls, frá lestri
til bænar. Fólkið stendur upp, krýpur
fram í bekkjunum, bænir sig eða hlýð-
ir á lestur djáknanna eða söng svein-
anna á víxl, unz klerkurinn stendur
upp og gengur til ræðustólsins með
kyndilbera, er fer á undan honum
þangað, sem prédikunin fer fram.
Presturinn leggur út af boðskap
Krists til Natanaels. Sannlega, sannlega
segi ég yður: Héðan af munuð þér
sjá himininn opinn og engla guðs stíga
upp og stíga niður yfir mannsins son.
— Hann er aldraður, skarpleitur og
ennisbreiður klerkur, með þetta mjúka,
hreina og sterka málfæri, sem hámennt-
aðir listamenn orðsins afla sér með
langri æfingu lífsins. Limaburður og
fas er hvorttveggja kennimannlegt og
tignarlegt. Svipurinn er hreinn, en þó
þungur, og býr yfir ríku geði, sem er
tamið til fulls í embættum kirkjunnar.
E g gat ekki óskað mér annars
ræðuefnis fremur en þessa í dag, því
það snerist einmitt að því, sem ég hugs-
aði um, þegar ég leit yfir andlitin í
brezka söfnuðinum og heyrði og sá kór-
sveinan.a hvítklæddu. Mér sýnist það
næstum ofvaxið mannlegum skilningi,
hvernig öldur haturs og ofsókna hafa
farið að rísa svo hátt milli katólsku
og mótmælenda, þegar ég lit yfir þessa
ensku hákirkju. Því var kraftur og á-
gæti islenzkrar þjóðmenningar látið falla
til jarðar með blóði Jóns Arasonar? Því
lét faðir frelsarans nokkra nótt koma
yfir heiminn slíka sem Bartolomeusar-
nóttina? Því blettaði og ataði góð sál
sig svo mjög í níði og grimmd út af
þessu orðastríði um engla guðs eða vald
það, sem þjónum hans væri gefið?
Klerkurinn talar í sannleika svo sem
Framh. á bls. 8.
-LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 3
24. desember 1965