Morgunblaðið - 15.07.1967, Blaðsíða 10
Í 10
MORGUNBLAÐIÐ, LAUGARDAGUR 15. JÚLÍ 1967
ÁRBÆJARSAFN var opnað fyr
ir skömmu. Við fórum þangað
upp eftir til þess að rifja upp
kunningsskap við safngripi síðan
í fyrra og skoða þá sem síðan
hafa bætzt í hópinn. Nú er búið
að loka leiðinni, sem venjulega
var farin til Árbæjar, en í stað-
inn er farinn fyrsti vegur til
hægri austan við brýrnar yfir
Elliðaár. Sú leið er skemmtilegri
og liggur fram hjá rafstöðinni
og upp með Elliðaánum.
Hamar og steðji
Bæjarihúisin í Árbæ standa hátt
á brekku'brún, Fjórar burstir
vita fram að hlaðinu. Andspæn-
is er smiðjan með afli og físi-
belg, hamri og steðja og öðrum
Lárus Sigurbjömsson við fiskasteininn í skemmunni í Árbæ. Gegnt hónum er kornbyrða frá
17. öld. Kistan í miðjunni er skagfirzk. Fremst er kista frá 1741. Hún hefur alið allan aldur
sinn í Árbæ. f horni skemmunnar er kvöm. Á veggnum hanga reiðtygi. I loftinu er byssa,
þeirrar tegundar, sem notuð var í borgarastríðinu í Bandarikjunum á sjöunda tug síðustu aldar.
Selfangarar frá Boston voru hér fyrir Vesturlandi seint á öldinni og seldu oft hlunka sem þenn
an.
Árbæjarsafn heimsótt
— i fylgd Lárusar Sigurbjörnssonar
.verkfærum, sem notuð voru til
smíða á hverjum bæ. Hesta-
steinninn stendur á hlaðinu og
hverfisteinninn undir bæjar-
vegg. Inni í bænum gengur göm
ul klukka. Á veggjum hanga
myndir af hjónum, sem hafa lát
ið vígjast í Árbæjarkirkju. Um-
hverfis bæinn er túnið. Það var
verið að slá þegar við komum.
Bæjarþekjan er líka grasi vax-
in.
Nokkurn spöl austan við bæ-
inn er dálítil húsaþyrping. Þar
eru gömul hús, sem hafa verið
flutt til Árbæjar til varðveizlu.
Eitt þeirra er Dillons/hús, þar
sem Lárus Sigurbjörnsson, fram
kvæmdastjóri safnsinis, býður
okkur til kaffidrykkju. Lárus
er fróður maður um gamla hluti.
Hann hefur haft forystu um
sköpun safnisins og þass vegna
biðjum við hann um að segja
okkur frá upphafi þess og sögu,
meðan við njótum veitinga, sem
allar eru heimagerðar, jólakaka,
pönnukökur og kleinur.
Gjafir og hnupl.
„Ákvörðun um byggðasafn að
Árbæ var tekin í bæjarráði árið
1957. Á næstu árum voru flutt
þangað húsin Suðurgata 2 og
Fóstihúsötræti 15. Auk þess flutti
þáverandi safnvörður, Skúli
Helgason, kirkjuna að Silfra-
stöðum til Árbæjar og reisti
smiðju og skrúðhús að fyrir-
mynd frá Arnarbæli í Ölfusi, er
hrundi í jarðskjálftunum árið
1696.
Sá, sem fyrstur skrifaði um
væntanlegt byggðasafn var fyrr-
verandi gjaldkeri Gasstöðvar
innar, Árni I. J. Árnason, árið
1943. Því til staðfestu gaf hann
gamalt vaktaraúr. Það var fyrsti
hluturinn, sem stolið var úr safn
inu. Þá tók ég þá ákvörðun, að
flytja svona verðmæta ‘hluti i
Skjala- og minjasafn Reykjavík-
urborgar að Skúlatúni 2. Annars
er hnupl ekki ótítt hérna. í
fyrra var til dæmis stolið tveim-
ur púðurhornum. Það er þó und-
arlegast, þegar fötunum er stol-
ið af starfsfólkinu.
Safninu eru sífellt að berast
gjafir. Þær stærstu hafa komið
frá Reykvíkingafélaginu. Enn
fremur gáfu Einar Sveinsson,
byggingameistari, og Hulda, kona
hans, safninu um 400 muni úr
safni fnú Þorbjargar Bergmann,
móður frúarinnar. En það er
fjöldi gripa, sem við getum ekki
sýnt vegna rúmleysis. Það er
líka slæmt að hafa ekki betri
veitineastað. Ekki verður unnt
að selja veitingar öllu lengur í
Dillonshúsi vegna slits. Það end-
síðan í fyrra. Við höfum endur-
bætt húsgögnin, ef unnt hefur
verið að láta þau halda sama
svip. Þar á meðal eriu handskorn
ir stólar með reyrsetum, sem við
Við höfum nóg til þess að vinna
að í hili. Margt bíður, vegna
þess að fjárveitingar eru naum-
ar. Söfn eru dýr í rekstri, en þau
borga sig, þegar þau eru komin
upp. Fyrir fáum árum var ákveð-
ið að koma upp byggðasafni í
Kiel í Þýzkalandi og flytja þang-
að byggingar úr Schleswig-
Holstein og víðar að til þess að
stöðva ferðamenn á leið til að
skoða „Den gamle by“ í Árós-
um í Danmörku. Féð til safnsins
kom frá borginni, einkaaðilum
og ferðamálamönnum. Forstöðu-
maður safnisins, dr. Kampflhaus-
en, kom einmitt hingað til þess
að skoða Árbæjarsafn".
Dýragarður og skáli.
,, Árbæj anstij órn heflur iaigrt til,
að hér verði komið upp landls-
siafni ag fiuitlt hinigað gömuiL htús aí
öllu lanidinu, hesthús, hlöður og
fleira þess háttar. Einnig hefur
verið talað um að reiisa ‘hérna
fullkomna eftirlíkingu skálans
að Stöng í Þjórsárdal fyrir árið
1974 og koma upp norrænu dýra
safni niðri í árgljúfrunum. Þar
mætti haf a íslenzk hiúsdýr, hrein
dýr, seli, rostunga og önnur dýr,
sem lifa á norðurslóðum. Ég er
sannfærður um að þetta er fært
með góðum vilja. Það er ömur-
legt, að Reykjavíkurbörn skuli
ekki þekkja sundur folald og
kálf“.
Eimreiðin.
Að loknu kaffinu göngum við
í fylgd Lárusar í gömlu húsin og
skoðum hin margvíslegu áhöld,
sem þar er að sjá. Það er ekki
unnt að lýsa þeim í blaði. En
þarna er verkfæri, sem kemur
dálítið á óvart á íslandi. Tignar-
leg eimreið stendur milli hús-
Taðkvörn, fjárhús og bærinn sjálfur.
ar með því, að gestir stíga niður
úr gólfinu".
St 'lar og steinbær.
„Margt hefur verið gert hérna
tókum uppi á lofti í Franska
spítalanum, þegar honum var
breytt í skóla. Þeir eru frá um
1660 og voru upphaflega í
frönsku húsunum við Auistur-
stræti, þar sem SÍS er núna. Við
þurftum að fá á þá nýjar setur
og urðum að láta gera þær sér-
staklegia í Frakklandi.
Tvö 'hús eru nýkomin hingað,
Efistibær og Hábær eystri, og við
vonumst til þess að geta opnað
þau til isýnis á sumrinu. Efstibær
var við Spítalastíg og fyrst
byggður árið 1838, en þetta hús
var reist um 1880 með inn'byggð-
um hjalli. Hábær eystri var
fluttur frá Grettisgötu 2. Hann
er aif þedrri tegu.nd húsa, er niefln
ist steinbæir og var >byggð>ur um
1890. Steinbær er þannig gerður
að fynst eru ihlaðnir steinveggir
í rúmlega eins metra hæð og
grindin síðan reist innan I.
Þessir steinbæir voru einkum í
Vesturbænum, en þetta bygg-
ingarlag breiddist nokkuð út frá
Reykjavík, til dæmiis til Vest-
fjarða og suður með sjó. Fyristi
steinbærinn var hús Þorbjarg-
ar Sveinsdóttur, ljósmóður, sem
byggt var árið 1659.
anna. Hún dró eitt sinn grjót of-
an úr Öskjuhlíð og niður til hafn
aTÍnnar og margir Reykvíkingar
muna eftir ferðum hennar. Vagn
arnir hennar eru núna úti i
Engey. Á stríðsárunum hugðust
Bretar nota þá til flutninga
meðfram virkjunum. Lárus seg-
ir okkur, að þessi eimvagn muni
vera einn 'hinna síðustu sinnar
tegundar í heiminum, enda eru
tvö heimsstríð liðin frá smiði
hans.
Friður.
Það er friðsælt í Árbæ. Þar
ríkir blær liðinna tíma. Gestim-
ir finna þetta og ganga hljóð-
lega og varlega um gömlu hús-
in. En uppi í Breiðholti handan
ánna er mikill ys. Þar er verið
að reisa ný hiús handa nýja fólk-
in.u í Reykjavík.
— hþm.
Landamerki 1839. Þessi steinn var eitt sinn i Skildinganeshólum og deildi löndum Skildinganess Við höfum ekki gert áætlanir
og Reykjavíkur. Núna leika böm sér umhverfis hann í Árbæjartúni. um að flytja hinglað fleiri hús.