Lesbók Morgunblaðsins - 23.07.1939, Blaðsíða 3

LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
221
Sauðaþjófarnir íDýakoti
Eftir Forna Hólmgeirsson;
mörnium, til þess að vita livort þar
fyndist ekki fleiri ristur, en sú
ieit bar engan árangur.
★
ess má enn fremur geta, að í
þessum, sama hól er annar'
hellir miklu lengri. Hann er nú
víða nær fuliur af mold, og eins
hefir hrunið úr loftimi, en þó er
liægt að skríða mn hann, og sums
staðar hægt að ganga hálfboginn.
Helst virðist svo sem tveir munn
ar sje á lielli þessum. Er annar
norðan í lioltinu, en hinn er sem
hliðargangur syðst, austur úr holt-
inu. Hellir þessi er, að því er mjer
virðist, um 20 metra langur, en
hvað hann er víður og hvort þar
eru nokkrir afhellar, get jeg ekki
sagt. Á honum eru tveir víðir
stroinpar og skifta þeir honum í
þrjá nokkuð jafna hluta. Jeg mint
ist á það við bóndann í Traðar-
liolti, hvort hann ætlaði ekki að
moka þenna helli líka, en hann
liristi liöfuðið og kvað nei við;
það væri alt of mikið verk; þeir
hefði fengið sig fullsadda á því að
moka liinn hellirinn.
Frá amerískri ritstjórnarskrif-
stofu:
— Hún segist hafa skotið mann-
inn sinn og spyr hvort við getum
komið því í morgunútgáfuna?
★
— Er þetta í fyrsta skifti sein
þjer komist undir manna hendurf
— Nei, einu smni fjekk jeg tíu
króna sekt.
— Er það alt og sumt, liugsið
yður vel um.
— Já, það er annars alveg satt.
Jeg fekk seinna fimm ára fang-
elsi.
Gamlar sagnir lierma, að um
aldamótin 1800 hafi tveir feðgar
búið í Dýakoti í Suðurþingeyjar-
sýslu, sem grunaðir voru um
sauðaþjófnað. Það var álitinn hátt
ur þeirra að fara um nætur, helst
er rökltur færðist í vöxt síðsum-
ars, og elta eina rollu á heiðinni,
uns þeir næðu henni og dilk henn-
ar og leiddu til bæjar í húminu.
Næstu daga var svo jetið nýtt
kjöt og slátur í Dýakoti.
AJdrei tóku þeir feðgar fleiri
kindur en tvær í einu og lifðu,
ásamt kerlingu karlsins, á mötunui
uns þrotin var. Bar þess vegna
framan af mjög lítið á þessum
sauðaþjófnaði, enda var Dýa-
kotshyskið svo liyggið, að jeta af
sjálfs sín sauðfje á veturna.
Þó brá eitt sinn út af þeirri
venju, og varð það til þess, að
þjófsorðið komst á gang og meiri
gætur voru hafðar á fólkinu. Ein
hvern tíma á jólaföstu kom grár
geldingur í beitarfje Dýakots-
feðga og var hann frá næsta bæ.
Stóðust þeir þá ekki mátið, heldur
slátruðu honum til jólanna. En
er þeir höfðu nýlokið drápinu, bar
þar að beitarhúsamann þann, er
geldinginn hafði í vörslu og rakst
hann á skrokkinn og slátrið af
Grána. Feðgar Jjetu sjer hvergi
bregða og sögðust hafa tekið af
honum höfuðið vegna þess, að
steinsótt hefði verið byrjuð að
kvelja hann. Tókst þeim að þvæla
þetta mál svo, að ekki varð annað
sannað nema geldingurinn hefði
verið aðframkominn og þeir gert
á honum gustukaverk. En grun-
samlegt þótti atferlið og styrktist
trú manna sumarið eftir, þegar
noltkrir strákar lögðust út í heið-
ina og þóttust verða varir manna
í eltingaleilt við kindur.
Urðu nú drjúgari búsílög Dýa-
kotsfeðga, en áður, þar sem þeir
sáu að þjófsorðið yrði hvort eð
væri ekki umflúið. Var farið að
hafa ráðagerðir um þjófaleit í
kotinu, en þá dóu bæði karl og
kerling með stuttu millibili, svo
að aðförinni seinkaði. Strákurinn
tók fljótlega saman við stelpu og
fluttu þau með búslóð sína á einni
truntu vestur að Steðja í Hörgár-
dal við Eyjafjörð.
Eftir burtför þeirra úr Dýa-
koti var bærinn og umhverfið
rannsakað og fanst ekkert grun-
samlegt. En mörgum árum síðar
var grafið djúpt í gamlan ösku-
liaug skamt frá kotinu og komu
þar upp þau dómadags ósköp af
hálfbrunnum sauðabeinum, að þá
þótti fullsannaðui orðrómurinn um
sauðaþjófnað Dýakotsfeðga. Voru
þá allar sakir fyrndar, sökum
tímalengdar frá þjófnaðinum, og
þar sem strákurinn kynnti sig
allsendis óbrögðcttan í Hörgár-
dalnum, lifði liann óáreittur til
liárrar elli.
★
En ekki er nema hálf sögð sag-
an af Dýakoti í sainbandi við bæði
saman og ímyndaðan sauðaþjófn-
að. Hjer að framan hefir verið
sagt frá hinum sanna sauðaþjófn-
aði, sem þar átti sjer stað, en eftir
er að minnast lítilsliáttar á ímynd-
aðan þjófnað af sama tagi, sem
þar átti síðar að hafa verið fram-
inn, og saklaust fólk var látið
gjalda.
Árið 1853 fluíti gagnvandaður
og fátækur maður, Jakob að nafni,
að Dýakoti og byrjaði búskap
þar. Hann átti marga syni unga
og barðist fjölskyldan í bökkum.
En vegna óvenjulegs dugnaðar
komst hún af, án sveitarstyrks og
beið þá ekki lengi áður en farið
væri að hafa í flimtingum að
Jakob í Dýakoti stæli sauðfje,
sjer og sínum til lífsviðurhalds.
Magnaðist orðrómur þessi svo
mjög, að Jakob var alment nefnd-
ur „sauðaþjófurinn í Dýakoti" og
hleyptu menn sjer því fremur upp
í heimskunni, sem áður höfðu ver-
ið misendismenn í kotinu og talið
var sjálfsagt að þar gætu engir
Framhald á bls. 225.