Lesbók Morgunblaðsins - 29.05.1938, Blaðsíða 4

164
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS
S. B. hefir skrifað greinafiokk frá Skagen
fyrir Lesbók. hjer birtist fyrsta greinin um
Þorpið sem sökk í sand
Sua liastijr svinder Dagen
og Aftnen stunder til,
* her var et andet Skagen.
et bedre om mau vil.
Holger Drachmann.
O kagen nefiiist nvrsti taugi Jót-
lands. Þar lá lengi í landi
fátækt og umkomuleysi fólks, er
iiáði liarða lífsbaráttu við ömur-
leg náttúruskilyrði, sem stungu
mjög í stúf við öunur hjeruð í
því landi, er um margar aldir hef-
ir verið eitt þjettbýlasta og best,
nektaða laud veraldarinnar.
★
Laudnámssaga þessa skaga er
orpin foksandi gleymskunnar.
Memr vita þó. að sá er fyrstur
festi þar bú lijet Þráudur, og var
nefndur Þrándur smali. Það var
á 14. öld.
Á næstu öld eftir er risið þar
upp ofurlítið þorp, sein öðlaðist
kaupstaðarrjettindi með staðfest-
ipgu konungs 1413 — og svo
gleymdi sagan þorpinu og kaup-
staðnum Skagen fram á 18. öld.
Þá skefldi foksandi yfir ]>etta
hjerað. Híbýli mamia urpust grá-
um sandi, og hvergi sást stingandi
strá. hvergi lækur eða lind. Hólar
og hæðir af lausum sandi voru
nú þar, sem áður voru grænir
engjareitir og lvngivaxnir móar
— og vfir sandauðninni grúfði
þiign dauðans, þegar stormgnýinn
iægði!
En lífið kom aftur á vettvang.
Skagensbúar mokuðu sig út úr
sandirmm og heldu áfram sinni
lífsbaráttu. við meiri erfiðleika og
þrengri kjör en áður. Nú var sjór-
inn eina björgin — og Skagabúar
reru til fiskjar, björguðu siglinga-
mönnum af reköldum og drukku
brennivín. Annað frjettist ekki af
þeim í næstu hundrað ár.
Það er fyrst á seinni hluta síð-
ustu aldar, að heimsmenningin læt-
ur sig Kkagen nokkru skifia. Og
Fröken Marie Bröndum.
það gerðist á svo eftirminnilegan
hátt, að það er víst að Skagen
gleymist ekki fyrst um sinn.
í einni svipað var þetta þorp
orðið að listamannanýlendu og
menningárakri fvrir öll Norður-
lönd. Þangað flyktust skáld og
rithöfunda.r músíkantar, og þó
einkum málarar. Sumir festu þar
bú og dvöldu þar öllum stundum,
og skópu þar sín bestu verk. Aðrir
dvöldu þar sem gestir — og þeir
komu ávalt aftur uns æfin þvarr.
Slíkri trygð tóku allir við þenna
stað.
★
Margir kannast við skáldið og
málarann Holger Drachmann.
Hanu mun vera talinti einn fyrsti
stofnaudi listamannanýlendunnar
á Skagen. Hann hafði farið eirð-
arlaus um mörg lönd, drukkið vín,
elskað fagrar kouur, ort og mál-
að — en hvergi festi hann yndi
fyr en hann kom til Skagen. Lífs-
barátta sjómannanna þar var hon-
um traust og haldgott yrkisefni
— og suður á heiði og norður á
tanganum, þar sem Norðursjór og
Kattegat fallast í faðma, gat hann
talað upphátt við sjálfan sig, án
þess að nokkur heyrði til hans.
Málararnir P. S. Kröyer, Micha
el Ancher, Anna Ancher, Carl
Locher, Oskar Björg, Chr. Krogli
og tónskáldið Alfvén, eru nöfn úr
hópi þeirra listamanna, sem fyrir
og eftir síðustu aldamót vörpuðu
rómantískum æfintýrabjarma á
þetta útkjálkaþorp og liófu íbúa
þess og dægurstrit þeirra upp í
annað veldi.
★
Þegar þetta er skrifað bý jeg á
Lars Kusesvegi, en sú gata heitir
eftir einum kunnasta björgunar-
rnanni og fullhuga, sem þessa bygð
hefir abð. Ut um herbergisglugg-
ann minn getur að líta gamla
skran- og nýlenduvöruverslun í
lágu og kollhúfvdegu tígulsteina-
húsi hinum megin á götunni.
Það er eins og guð og menn
haf'i konnð sjer saman um áð láta,
sem allra miiist á þessu húsi bera.
því húsin í kring og laufkrónur
hárra beykitrjáa skvggja á það á
alla vegu.
Ef maður stendur um stund út
við gluggann í herberginu mínu
og virðir fyrir sjer fólkið, sem
gengur út og inn um þessar versl-
unardyr, þá sjer maður að þar
gengur kynslóð frá síðustu öld.
Þarna lötra gamlar konur með
þríhyrnur á þríhyrnur ofan og
rogast með nauðsynjavörur sínar
í körfum og styðja sig við prik.
Með þeim ganga lágvaxnir öldung-
ar, hoknir í hnjám og bognir í
baki. Þeir bera derhúfur á höfði,
eru með vangaskegg og rakaða
höku og margir totta bognar og
hálfjetnar reykjarpípur. Þeir taka
djúpt ofan fyrir ókunnugu fólki.
Þetta eru leyfarnar af hinum