Morgunblaðið - 12.12.1956, Blaðsíða 6

MORCUlVfíLAÐIÐ
Miðvikudagur 12. des. 1955
Ibúar Búdapest horfa
fram á skelfilegan vetur
ÞÝZKA blaðið „Tagesspiegel" í
Berlín birti fyrir fáum dögum
viðtal við Ungverja, sem verið
hefur háttsettur starfsmaður í
borgarstjórn Búdapestborgar, og
fiýði fyrst frá borginni nú í
nóvemberlok. Aðalefni viðtals
þessa fer hér á eftir.
Þriðja stig ungversku upp-
reisnarinnar er nú hafið. >að
væri hægt að kalla það allsherj-
arverkfall með hléum. Þessi hlé
á milli allsherjarverkfallsins
stafa af því, að sjálfir byltingar-
mennirnir verða að gæta þess að
halda þó lífinu í þeim sem berj-
ast og fjölskyldum þeirra. Til
þess að misskilja ekki þær stöðv-
anir, sem eru á verkföllunum, þá
verða menn að átta sig á, hvílík
neyð það er sem biasir við í borg-
inni.
„Ef haldið væri áfram stöð-
ngum allsherjarverkföllum,
þá mundi það vera sama og
dauðadómur fyrir allan fjöld-
ann af íbúum Búdapest“, sagði
ungverskur maður í flótta-
mannabúðunum í Traiskirch-
en er hann hafði til loka nóv-
embermánaðar verið hátt-
settur maður i borgarstjórn
Verkamenn nota þá aðferb oð
boða ailsherjarverkfall með nokkrum
hléum
Búdapestborgar, en flýði þá
til Austurríkis.
Þessi maður þekkir betur en
flestir aðrir, hvað til þess þarf
að halda lífinu í íbúum borgar-
innar. í tuttugu ár hefur það
verið verk hans að hafa auga
með því, hvað þessi milljónaborg
þyrfti af matvælum á degi hverj-
um. Af því sem hann sagði um
þetta, má vera ljóst, að íbúar
Búdapest horfa nú fram á skelfi-
legan vetur.
8000 ÍBÚÐIR ALGERLEGA
EYÐILAGÖAR
Meira en 8000 íbúðir í ung
versku höfuðborginni eru nú
hrundar og alveg ónýtar. Þær
eru ekki skemmdar og þurfa við-
gerðar við, heldur algjörlega
eyðilagðar. En 8000 eyðilagðar í-
búðir þýða að 32.000 manns eru
húsnæðislausir.
Um síðustu mánaðamót var
Vetrarveðrátta eftir harg
stæða tíð
Fréttabréf úr Breiðdal
21. des. 1956. |
FYRIR einni viku brá til vetrar
veðráttu eftir langvarandi
milda og hagstæða tíð hér eystra.
Fénaður er nú yfirleitt kominn í
hús, en lítið hefur þurft enn að
gefa fé þar eð snjór er lítill.
Hér á Breiðdalsvík var slátrað
s.l. haust 5460 fjár, þar af 5120
dilkum, með rúmlega 13 kg. falli.
Ekki verður sagt að bændur séu
ánægðir með verðlag það er þeir
fá fyrir framleiðsluna, slátur og
mör má teljast verðlaust, og veld-
ur það að sjálfsögðu verulegum
tekjumissi.
STRANGT MAT Á KJÖTI
Þar við bætist mun strangara
mat á kjöti, sem einnig verkar
sem tekjurýrnun, og ofan á þetta
bætist svo, að hið virðulega Sam-
band ísl. samvinnufélaga, sem
hefur öll okkar viðskiptamál í
greip sinni, er ekki enn búið að
skila kaupfélaginu hér uppbótum
á framleiðslu ársins 1955, eða a.
m. k. eru uppbætur ekki komnar
í reikninga okkar. f tilefni af
svona viðskiptareglu, mætti
benda á, hvernig launastéttir
þessa lands myndu snúast við
því, ef sú regla yrði upptekin, að
greiða aðeins % eða % af kaup-
inu það ár, sem vinnan fer fram
en eftirstöðvarnar hálfu eða heilu
ári síðar. Þetta er atriði, sem verð
lagsráð landbúnaðarins ætti að
hafa í huga, þegar það er að strit-
ast við að semja um kaup okkar
bændanna, þ. e. afurðaverðið.
1RYGGJAN LÖGUÐ
Eins og fram kom í fréttum
néðan s.l. vetur skemmdist hafn-
arbryggjan í ofviðri. Nú í haust
fér fram viðgerð á henni, sem
menn vona að hindri frekari eyði
leggingu. En meira þarf við, og
er þess vænzt að Alþingi veiti fé
tii fullnaðarviðgerðar og stækk-
unar, sem er brýn nauðsyn fyrir
byggðarlagið.
ILÆM HLUSTUNAR-
KILYRÖI
Hér í þessum afskekkasta hluta
andsins, með mjög ófullnægjandi
samgöngur, er ástæða til að ætla
að fóHs vildi hlusta meir á útvarp
en þar sem samgöngur eru örar
og meiri möguleikar að sækja
mannamót. En svo illa vill til, að
einmitt hér eru hin afleitustu
hlustunarskilyrði, sem þekkjast
á landinu. Forráðamönnum út-
varpsins á að vera þetta kunnugt
vegna kvartana héðan, og sjálfur
útvarpsstjórinn hefur tjáð okk-
ur að allt yrði gert til að lagfæra
þetta. En ósköp finnst okkur það
ganga seint að fá þá lagfæringu.
Nú hefur heyrzt að endurvarps-
stöð verði sett upp í Skuggahlíð
í Norðfirði. Sjálfsagt verður það
úrbót fyrir Norðfirðinga, sem
búið hafa við svipuð kjör og við
hér.
FÁUM VIB SÖMU ÚRBÓT
En hvað verður þá gert fyrir
okkur? Fáum við kannske líka
endurvarpsstöð, ef útvarpið léti
rannsaka málið hér? Sagt er að
í Skuggahlíð heyrist bezt frá Eið-
um. Nú dettur manni I hug, þar
sem svipað er héðan að segja, að
bezt mun heyrast frá Eiðum á
bæ hér innst í dalnum, hvort
leysa mætti málið hér á sama
hátt. Þess er vænzt að útvarpið
fari nú í alvöru að rannsaka hvað
þarf að gera til þess að fólk hér
fái sömu not af útvarpsefni og
annars staðar á landinu. Við er-
um of lengi búnir að vera oln-
bogabörnin í þossum efnum.
VINSTRI MENN LÁGKÚRU-
LEGIR
Pólitískar fréttir eru fáskrúð-
ugar héðan, eins og að líkum læt
ur. Þeir, sem ákafast æptu á
vinstri stjórn sýnast næsta lág-
kúrulegir yfir afrekum núverandi
stjórnar, og er þeim það vork-
unnarmál, svo fjarri sem allar
þeirra athafnir eru kosningalof
orðunum.
Hin sálrænu áhrif stjórnarstefn
unnar verka á þá svipað og hjá
óþekktarkrökkum, sem hnuplað
hafa hömrum frá starfandi smið-
um, ætlað að sýna myndarskap
við smíðar, en barið á fingurna
og verða að bíta á jaxlinn til að
verjast sársaukahljóðum.
Reynslan er jafnan ólygnus*
en hún verður stundum nokkuð
dýr. — Fréttaritari.
talið að um 6000 íbúar Búdapest
hefðu misst allar eigur sínar í
byltingunni og væru flúnir til
Austurríkis. Aðrir húsnæðisleys-
ingjar hafa fengið hæli hjá skyld-
mennum eða vinum.
En nálægt 20.000 manns
reika nú um hælislausir og
hafa ekki vikum saman fengið
heita máltíð, föt þeirra eru í
tætlum en á næturnar skríða
þeir niður í hálf-hrunda
kjallara.
55 þúsund íbúða í Búdapest
urðu meira eða minna skemmd-
ar. f miðbænum er ein óskemmd
íbúð á móti 12 hálf-eyðilögðum.
Um 70 þúsund rúmmetrar af
rúðugleri hafa verið brotnir og
hvaðan á að fá nýtt gler veit
enginn, því ekkert slíkt er til í
Ungverjalandi. Eina hjálpin gæti
komið frá austurrísku glerverk-
smiðjunni í Brunn en þessi gler-
verksmiðja vinnur að kalla ein-
göngu fyrir Rússa síðan friður-
inn var saminn við þá og glerið
gengur til þess að borga skaða-
bætur til Rússa. f þessu efni er
því ekki frá Austurríki neina
hjálp að fá.
m
KULDI OG
ELDSNEYTISSKORTUR
Kolaskorturinn er eitt alvar-
legasta viðfangsefnið. Það
minnsta, sem ungverSkur iðnað-
ur getur komizt af með, er um
70—80 þúsund smálestir af kol-
um á dag. í þessu magni er ekki
talið með það sem þarf til hitunar
húsa. Dagsnotkun af kolum mun
vera nær 60—70 þúsund smá-
lestir. Við og við finna Búdapest-
búar í rústunum brot úr skápum
eða gluggalistum og þeir nota
þessar spýtur til þess að hita upp
hjá sér, en þær endast ekki nema
stutta stund. Fólkið leitar þá út
á Dónárbakka til þess að vita
hvort þar er ekki eitthvað að
finna, sehi áin hafi skolað upp og
hægt sé að nota til upphitunar.
Fólk gengur þarna um og tínir
alls konar dót og ber það á bak-
inu heim.
Gluggar í íbúðum í Búdapest
eru víðast hvar negldir aftur með
alls konar darsli svo sem útflettu
blikki úr niðursuðudósum,
pappaspjöldum af bókum og öðru
slíku. Herbergin eru ljóslaus á
eftir en stormurinn næðir gegn-
um þessa rifnu skjái. Þó hitað sé
upp að kvöldinu er vatn frosið í
herbergjum að morgni.
Á HVERJU LIFA
ÍBÚAR BÚDAPEST?
Sá maður úr borgarstjórninni,
sem viðtalið er við, sagði að
það mundi verða um alla eilífð
óráðin gáta, hvernig íbúar Búda-
pest hefðu haldið í sér lífinu á
seinustu vikum. „Á síðasta ári
var notkun af ýmsum matvælum
til jafnaðar á dag, 163 smál. af
grænmeti, 402 smálestir af brauði,
méli og deigvörum, 116 smálest-
ir af kartöflum, 470 þúsund lítrar
af mjólk og 1620 skrokkar af alls
konar sláturdýrum. Frá 24. okt.
og til 19. nóvember 1950 mátti
heita að tekið væri fyrir alla að-
flutninga á matvælum til borg-
arinnar, en bændur reyndu að
smygla matvælum til vina og
kunningja og til baráttumann-
anna í borginni. Dagana frá 19.
—22. nóv. voru samkv. opinb.
skýrslum aðeins 4 smálestir af
grænmeti og 9 smálestir af kart-
öflum fengnar frá bændum, þar
að auki 12 smálestir af brauði,
mjög lítilfjörlegt magn af mjólk
og. aðeins 39 kjötskrokkar. En
hvernig á milljónaborg að lifa
á þessu?“ Þannig fórust heimild-
armanninum orð.
Uppskeran í ár var lítil vegna
þess hve vorið var kalt. Mikið
af matvælum. eyðilagðist vegna
sprenginga, og annarra atburða í
byltingunni. f Búdapest einni
brunnu þrjú stór geymsluhús full
af vörum. Russneskar hersveitir
hafa líka tekið mikið af matvæl-
um handa her sínum. Mikið af
korni eyðilagðist í myllunum,
vegna þess að þeir, sem við þær
unnu, höfðu tekið þátt í alls-
herjarverkföllunum og myllurnar
þar af leiðandi ekki starfað.
YFIRVOFANDI
HUNGURSNEYÐ
Forðbúr flestra bænda eru
tóm. Þó lagðar séu á þá þungar
kvaðir um að láta matvæli af
hendi, er þar hvorki brauð né
kjöt að fá. Og þeir sem eitt-
hvað eiga reyna að fela það. Allir
óttast hungrib og enginn treyst-
ir embættismönnum landsins til
þess að koma í veg fyrir hung-
ursneyðina. Það er sagt í Búda-
pest að Rússar hafi látið Itadar-
stjórnina vita að þeim detti ekki
í hug að láta Ungverja hafa mat-
væli. Aðeins ef Ungverjr vilji
borga með iðnaðarframieiðslu-
vörum, verði þeir látnir hafa mat
væli. Ungverska þjóðin stendur
þess vegna frammi fyrir því
að verða annaðhvort að vinna eða
láta börn sín hungra.
„Þeir sem eru í forustu verk-
fallsins telja að það mundi nægja,
ef þrjátíu af hundraði af íbúun-
um vinna eða ef ui.nið væri tvo
daga fyrir hverja viku, sem alls-
herjarverkfall er,“ sagði borgar-
stjórnarmaðurinn frá Búdapest.
„Með þessu værí hægt að fá svo
mikið af matvælum eða iðnaðar-
vörum að íbúarnir gætu haldið
í sér lífinu. Á hinn bóginn héldi
með þessari aðferð óskapnaður-
inn áfram og Kadar-stjórnin gæti
ekki lengi haldið sér í sessi.“
Þetta er aðferð, sem verka-
mennirnir beita. Þeir hugsa
sér að haida áfram allsherjar-
verkföllunum með nokkrum
hléum, aðeins nægilegum hlé-
um til þess að íbúarnir geti
haldið lífinu i sér og sínum.
Þetta sýnir betur en nokkuð
annað hvílik örvænting hefur
gripið ungversku þjóðina og
þá ekki sízt verkaiýðinn i
landinu.
shriúar úr
daglega lífinu
EFTIRFARANDI bréf hefir Vel
vakanda borizt frá íþrótta-
manni:
Þessa dagana hefir verið til
umræðu á þingi frumvarp sem
felur það í sér að banna hnefa-
leika með lögum. Er frumvarpið
rökstutt á þá lund, að hnefaleik-
ar séu reyndar ekki iþrótt held-
ur miklu fremur mannaslátrun.
Tjón á heilsu.
ÞAÐ sé mikils virði að banna
hnefaleika með lögum, þar
sem sýnt hafi sig að fleiri og
færri menn hafi beðið tjón á
heilsu sinni, að vísu enginn lát-
izt af þeirra völdum hér á landi
en það komi fyrir árlega erlendis,
að leikarnir verði mönnum að
aldurtila. Auk þess séu hnefa-
leikar mannskemmandi íþrótt
þar sem mönnum. sé kennt að
lumbra hverir á öðrum og frá
fagurfræðilegu sjónarmiði séu
þeir gjörsamlega forkastanlegir.
Óhæfileg afskipti.
ALLT þetta er satt og rétt. Hitt
er aftur á móti ekki jafnvíst,
að af því leiði að banna beri
hnefaleika skilyrðislaust með
lögum. Ef það er athugað nokkru
nánar má segja að það sé í raun-
inni fáránlegt að ætla sér það.
Það er vægast sagt mjög vafa-
samt, þegar löggjafinn telur að
afskipti sín af málum lands og
þegna eigi að ganga svo langt að
banna eigi einstakar íþrótta-
greinar.
Það er sjónarmið sem þing-
menn verða alltaf að hafa i huga
við störf sín, að ekki verði frjáls
ræði þeirra sem í landinu búá
óhóflega skert við lagasetningar,
og í annan stað að þau lagabönn
sem sett eru séu svo rök-
studd að nægilegt sé. Má nú
spyrja hvort það sé í þessu til-
felli.

Það er í fyrsta lagi ákaflega
vafasamt hvort rétt sé að fara
þá leið að banna einstakar íþrótta
greinar með lögum, þótt allstór
hópur manna sé þeim andvígur.
í þessu tilfelli er um íþróttagrein
að ræða, hnefaleikana, sem
frjáls er og tíðkuð í hverju ein-
asta menningarlandi. Sú röksemd
að hnefaleikarnir séu mannslíf-
um hættulegir er léttvæg.
Þeir eru það aðeins þegar hnefa
leikar eru stundaðir sem atvinnu
keppnisíþrótt, en alls ekki svo
sem þeir eru æfðir hér á Norður-
löndum. Og væri þá ekki ástæða
til þess að banna fleiri íþrótta-
greinar. Hér hafa menn látizt í
knattspyrnuleik, lamazt hörmu-
lega við stundun frjálsra íþrótta
og hvað þá um aðrar íþróttir sem
stundaðar eru af geysikappi er-
lendis, svo sem kappakstur. Mun
fleiri láta líf sitt í þeirri íþrótta-
grein en hnefaleikunum.
Hvað er framhaldið?
VIÐ íslendingar værum komnir
inn á einstæða braut ef við
ætluðum okkur að taka að banna
viðurkenndar íþróttagreinar með
lögum. Og þá er ljóst að fram-
haldið getur auðveldlega orðið að
t. d. skotfimi verði bönnuð sem
íþrótt, því ekki er hún síður
hættuleg en hnefaleikar og slysa-
hættan með byssum mun meiri.
Og hver veit hvar staðnæmzt
verður, ef taka á að lögbjóða um
þá hluti sem þessa er sjálfsagt er
að öllum mönnum séu frjálsir að
velja um og hafna án íhlutunar
löggj afans.
íþróttasamband íslands hefir af
þessum sökum eindregið lagzt á
móti þeirri sérstæðu hreyfingu
sem uppi er í þingi, að banna með
lögum einstaka íþróttagreinar.
Það vill sjálft hafa þar síðasta
orðið og auðvitað á það svo að
vera, að það er, íþróttahreyfingin
sjálf sem á að taka ákvörðun um
hvaða íþróttagreinar eru æski-
legar og óæskilegar. Annað nær
engri átt.
Gegn íþróttahreyf-
ingunni.
OG að lokum þetta: Meðan það
er refsilaust á íslandi að
fremja sjálfsmorð, þá væri það
ári hallærislegt að ætla sér að
banna mönnum að stunda íþróttir
með lagaboði, jafnvel þótt sá
fjarlægi möguleiki leynist I
íþróttaiðkuninni að menn geti
tapað með því lífinu. Og ef við
íslendingar bönnum hnefaleik-
ana verðum við tvímælalaust að
viðundri í augum annarra þjóða,
og gerum þar að auki atlögu að
íþróttahreyfingunni, sem húii
hefir þegar fordæmt.