Morgunblaðið - 28.06.1931, Blaðsíða 5

\
Um berklavarnir.
Eftir Helga Ingvarsson lækni.
Niðurlag.
Það virðist nú ekki úr vegi að
athuga lítillega útbreiðslu berkla-
veikinnar hjer á landi og í ná-
grannalöndum hin síðari1 árin. Ætt
um við þá að sjá ihver árangur er
aí' ágætu berklavarnarstarfi er-
lendis og þá jafnframt geta gert
okkur grein fyrir hvort ekki sje
þörf fyrir okkur að hefjast handa
til umbóta í þessu efni.
Biúustu ábyggilegar skýrslur
um berklaveikina eru dánarskýrsl-
umar. Dánartölumar standa í
beinu hlutfalli við vitbreiðslu veik-
innar. Geri maður ráð fyrir, að
vtíikin hagi sjer alls staðar líkt og
sjúklingum alls staðar veitt svipuð
lækninga-skilyrði, þá nægir að bera
saman tölu dáinna úr berklaveiki í
hinum ýmsu löndum til þess að fá
hugmynd um útbreiðslu veikinnar
í hverju landi. Fer hjer á eftir
tafla yfir tölu dáinma úr berkla-
veiki á Norðurlöndum og í Þýska-
landi.
Tölurnar era miðaðar við hverja
100 þús. íbiia.
Ár 1921—25 1926 1927 1928
Danmörk. . 102 78 75 75
Þýskaland . 131 98 93 88
Svíþjóð. . . 147 135 132
Noregur . . 203 169 170 156
ísland.... 191 181 197 200
Tafla þessi þarf ekki imikillar
skýringar við hún sýnir, að tala
dáiinna úr berklaveiki fer alls stað
ar lækkandi nema hjá okkur. Hún
sýnir enn fremur, að á árunum
1921—1925 er berkladauði minni
á íslandi en í Noregi, en árið 1928
er hann stórum meiri hjer. Ekki
er óeðlilegt að setja það í samband
við, að í Noregi liefir hin síðustu
árin verið unnið af 'lilinu mesta
kappi og áhuga að berklavörnum.
Þess hefir verið getið til, að
sennilega sje tala berklaveikra tí-
falt hærrii, en tala þeirra sem
.deyja árlega úr berklaveiki. Þar
sem við missum árlega yfir 100
manns fleira af hverjum 100 þús.
en Danir, þá ættu að vera hjer á
landi yfir 1000 berklasjúklingum
fléiira að tiltölu en í Danmörku.
Fer þá að verða skiljanlegt hvern-
ig stendur á því, að altaf em sömu
þrengslin í hælum og spítölum, þó
að þeim fjölgi árlega.
Með sömu vinnubrögðum í
berklamálum okkar get jeg ekki
látið mjer detta í hug, að berklar
rjeni hjer á landi. Fróðlegt hefði
verið að vita um ástandið seinuistu
2 árin ,en heilbrigðisskýrslur
vantar þau árin. Guðmundur Bann
esson var búinn með frábærum á-
huga og dugnaði að koma því á,
að heilbrigðisskýrslur kæmu út
árlega, en nú hefir hann ekki
fengið því ráðið. Að ríki sem eyðir
miljónum króna árlega í 'heilbrigð-
ismál, skuli ekki semja yfirlit yfir
þau árlega, minnir mig á kaup-
sýslumanninn, sem hefir mikið í
veltunni, en ekkert yfirlit yfir
hag sinn; allir vita að hann velt-
ist. á hausinn og endar í steinin-
um.
Hvernig ráðin verði bót á berkla
vamarmálum okkar er ekki hægt
að rekja til hlítar í stuttri blaða-
grein, en drepa skal jeg á hverja
stefnu þau eiga að taka.
Er þá fyrst að mínu áliti, að á
engan hát-t verður hægt að koma
fram umbótum í þeim málum nema
því aðeins, að yfirstjóm þeirra
verði fengin í hendur sjerstökum
manni, sem þekkingu hefir á því
sviði. Engum manni dettur í hug,
að hægt sje að hafa skipulags-
bundnar framkvæmdir í vegamál-
um, án þess að þeim sje stjórnað
af sjerstökum vegamálastjóra,
,sama er að segja um vitamál og
fjökla annara þjóðmála. Berklamál
in em ekki síður menningarmál en
t. d. vegamálin. Þar sem menning
og velmegun er mest, þar er minst
um berklaveiki, sumpart af því, að
þar sem þekking og líkamsrækt
er á háu stigi, þar er minst hætta
á smitun, og sýkingu þó engar
sjerstakar vamir sjeu og sumpart
af því, að því 'hærra menningar-
stigi sem þjóðimar era á, því bet-
ur sjá þær berklabölið eins og það
er og því skipulagsbundnari eru
berklavamir þeirra. Hvert menn-
ingarmál hjer er um að ræða sjest
best við samanburð á berklaveiki
1 hinum ýmsu löndum og lands-
hlutum >ef ólíkir eru. T. d. er í
Noregi langsamlega mest berkla-
veiki í Finnmörku og Lapplandi
og í Svíþjóð miklu mest í hinum
nyrstu hjeruðum. — Yeldur þar
mestu fátækt, þekkingarskortur og
erfiðleikar á viðeigandi berkla-
vömum vegna staðhátta; er það
lítill vegsauki fyrir land okkar,
að því sje skipað á bekk með slík-
um landshlutum.
Berklamálin erú ekki síður eitt
stórfeldasta velferðarmál þjóðar-
innar. Yirðist það, að við skulum
missa að tiltölu yfir 100
manns árlega um fram Dani
og Þjóðverja, sltýra það
nægilega og krefur okk-
ur þess að láta einskis ófreistað
til að bæta úr þessu ástandi.
Til samanburðar get jeg ekki
stilt 'mig um að benda á, að árið
1930 fórust 70 manns við strendur
íslands, eða nærri helmingi færri
en við mistum úr berklaveiki, um-
fram Dani árið 1928, * og liefir
þó Ægir löngum þótt þunghöggur.
Fjárhagslega era berklamálin
eitt stærsta málið. — Opinberan
kostnað vegna veikinnar er hægt
að meta. Hitt verður ekki vegið
eða metið hvert þjóðar tjón er
að stórfeldu heilsu- og mann-
tjóni vegna veikinnar.
Jeg get því ekki skilið, að stjórn
og framkvæmd berklamála sje
höfð sem aukastörf landlæknis.
scm hlaðinn er ýmsum öðrum eftir
lits og heilbrigðisstörfum.
Þó að nú skipi landlæknisem-
bættið stórmerkur læknir, sem á
sínum tíma hratt af stað viðreisn
í berklamáluin landsins, þá er
með öllu óvíst, að í það veljist
síðar maður, sem hefir fullnægj-
andi þekkingu á berklavamarmál-
um.
Auk þess, sem mjer virðist nauð
syn á skipun berklamálastjóra,
þarf að hefja sjálfstæða berkla-
vamarstarfsemi í hverju einstöku
hjeraði landsins, sem grundvallist
á erlendri hjálparstöðvastarfsemi,
en breytt og sniðin eftir lands-
háttunum ög fólksfjölda hvers
hjeraðs. Yæri það starf væntan-
legs berklamálastjóra í samráðí
við hjeraðslækna og heilbrigðis-
nefndir hjeraðanna að finna lausn
þeirra mála; en þungamiðjan í því
efni er að hafa sem fyrst upp á
sjúklingunum bæði vegna bata-
horfanna og sóttvamanna.
í þessu sambandi er eftirfarandi
dæmi ekki ófróðlegt. Nýlega kom
maður um sjötugt til Reykjavíkur
til lækninga, var þá skoðaður
hráki hans í fyrsta sinni og reynd
ist vera með miklu berklasmiti.
Læknir sjúklingsins sagði mjer, að
maður þessi hefði verið brjóstveill
í ca. 20 ár og skemdir lungnanna
bentu til, að hann hafi verið smit-
andi allan þann tíma. Hann hafði
verið það hress, að hann hafði
.lítið eéa, ekki vitjað lækna og
vissi ekkert um veiki sína. Maður
þessi verður sendur heim aftur og
honum og fjölskyldu hans kendar
þær heilbrigðisreglur sem nægja.
Hvergi á Norðurlöndum nema Is-
landi hefði verið beðið eftir því
að þessi sjúldingur gæfi sig fram,
því að alls staðar annars hefði
hann fyrir löngu verið grun-
aður, skoðaður og læknaður. Til-
felli þetta er íslensku þjóðinni og
heilbrigðismálum hennar liin
mesta hneiisa og mundi eitt nægja
til, að hún yrði að víkja sæti„
meðal fremstu menningarþjóð-
anna. En hver vill .segja hvað
margir slíkir smitberar eru í land-
inu, a. m. k. læt jeg þeirri spurn-
ingu ósvarað. Ekki mun ólíklegt,
að hjer fáist skýring á hvers
vegna við þurfum að byggja spít-
ala á spítala ofan og eyða miljón
á miljón ofan í sjúkrastyrk. Það
stoðar til að deila um hver eigi
að borga þessa krónuna eða hma í
sjúkrastyrknum. Það er löður-
mannlegt að leggja höfuðin í
hleyti til að finna ráð til að svíkj-
ast undan byrði sjúkra meðbræðra.
Eitthvað mætti nurla af ríkissjóðs
styrk til berklaveiki með því móti,
,en sjiíkdómurinn og þjóðartjónið
,er það sama. Það einasta, sem dug
ir er að stemma á að ósi.
Jeg hefi í viðræðum oftar en
einu sinn.i verið spurður hvaða
gagn sje að þvi að hafa upp á eða
finna. fleiri sjiiklinga, en liú er
vitanlegt um, þar sem ekkerti
sjúkra-hússpláss sje fyrir þá. Því ’
er til áð svara, að ef þeir sitjafyrir
plássum, sem bráðastrar aðgerðar
þurfa, þá verður biðin eftir plássi
í fæstum tilfellum tilfinnanleg, þar
að auki minkar veikin að mínu
áliti mjög 'hratt ef rjett er á hald-
ið. En það, sem er aðalatriðið er
að engin smithætta stafar af
berklasjúkling, ef hann veit um
sjúkdóm sinn og hefir ytri skil-
yrði, vit og vilja til að fylgja
settum heilbrigðisreglum. Að hjer
sje ekki of mælt sannar margra
ára reynsla í berklaþorpinu Pap-
warth, í Englandi. 1 því þorpi búa
leingöngu berklasjiiklingar og að-
standendur þeirra. Hver sjúkling-
ur býr þar með fjölskyldu sinni og
böm og unglingar, sem þar alast
upp verða. ekki einu sinni fyrir
svo miklu smiti, að það finnist við
bólusetningu, en um fermingar-
aldur er sú bólusetning jákvæð
hjá helming allra unglinga í
Reykjavík. Svo mikill er munur-
inn á smithættu í Reykjavík og
í nefndu berklaþorpi þar sem smit
andi sjiiklingur er í hverju ein-
asta húsi.
Litli skamtnrinn á hverjnm morgni ríðnr baggamnninn
Verðið hress og kát.
Flestir eru þreyttir og illa fyrir kallaðir þegar þeir
vakna á morgnana. Þetta stafar af slæmri efnaskiptingu
í líkamanum.
íhugið hvað Kruschen saltið hefir til síns ágætis:
Reglulega og góða meltingu.
Holla efnaskiftingu.
Hreint blóð.
Fallegan og bjartan hörundslit.
Hvorki þreytu nje svefnleysi.
Krnschen saltið
er selt í þessum lyfjabúðum:
Reykjavíkur Apóteki. Laugavegs Apóteki.
Lyfjabúðinni Iðunn.
Ingólfs Apóteki og Apótekinu í Hafnarfirði.
Kanpmenn.
Hðfnm fengið
allar tegundir af niðursoðnum ávöxtum frá H. G. Prins
Kaliforniu. Verðið er ótrúlega lágt, og þjer munuð sann-
færast ef þjer hringið í síma 8 og spyrjið um verð.
H. Benedlktsson & Co.
Sími 8 (fjórar línur).
&cmhk fatahtctttstm 09 (itttti
£au5awcj34 <$mt: 1300
Hreinsnm ná gólfteppi af öllnm starðnm og gerðnm.