Lögrétta - 10.01.1906, Blaðsíða 2

6
LÖGRJETTA.
anleg. Rjett undan landi er t. d.
krafan um jafnrjetti fyrir alla kjós-
endur, afnám gömlu skiftingarinn-
ar á hærri og lægri gjaldendum.
Eitt atkvæði á mann. Og þá ætti
um leið að taka upp bæjarfulltrúa-
kosningar annaðhvort ár og kjósa
þriðjunginn í senn.
Og sist af öllu má þá bæjarstjórn-
in nýja gleyma sjálfri undirstöðu
farsællegrar lýðstjórnar, en það er
alþýðumentunin. Barnaskólinn og
fræðsla æskulýðsins í bænum þarf
að vera augasteinn hennar.
Frá Berlín.
Niðurl. ----
Mig bar að höllinni um það leyti,
sem sagt var að keisari væri vanur
að aka út; en ekki birtist hann í það
skifti. Gekk jeg þá í Zeughaus (tsöjg-
hás), sem er rjettnefnd Vaihöll Prússa-
veldis, einkum frægðarsalurinn. Ruh-
meshalle. Eru þar á veggjunum feikna-
stórar litmyndir af ýmsum atburðum
úr hinum sigursælu orustum Prússa.
Myndasagan endar á krýningunni í
Versölum, þar sem Vilhjáimur I., sem
sonarsonur hans hefir skírt hinn mikla,
lætur á höfuð sjer keisarakórónuna
þýsku í sölum Loðvíks 14. og Napó-
leons mikla; en umhverfis standa
kappar hans, og fremstir í flokki
tröilið Bismarck, Friðrik keisaraefni
sem var fult eins hár vexti, og hinn
herkæni Moltke. í Zeugha.us er enn-
fremur mesti fjö'.di af herteknum
gunnfánum og kanónum, mest úr
stríðinu við Frakka 1870—’71; þar
er hattur Napoleons, sverð og ýmsir
dýrgripir er hann hafði með sjer í
orustunni við Waterloo.
Fólkið stóð hugfangið og horfði
á dýriinga sína, sem birtast því
þarna í nokkurs konar vigljóma;
troðfult var í öllum sölunum af fólki,
og svo kvað vera hvern dag. Eftir-
tektarverður er sá munur, sem er á
aðsókninni að þessu safni, er sýnir
herfrægð Prússans, og að hinum söfn-
unum, vísindasöfnum og lista; má
nærri geta, hve Þjóðverjum svellur
móður og eykst þjóðardramb við
að ganga í þennan helgidóm, sem
fráleitt, er til eflingar friðinum. Það
er sagt, að mjög mikill ófriðarhugur
sje í þýskum herforingjum, ekki síst
eft.ir sigurvinningar Japana, sem þeir
teija lærisveina. sina. i hernaðaríþrótt.
Vopnasafnið í Zeughaus er afar
fjölskrúðugt og nær langt aftur í aldir;
furða er að sjá, hvað mannskepnan
hefur notað margs konar handvopn til
að slíta lífið úr sínum líkum; einna,
óskemtilegust eru gaddaverkfærin álits,
og eiga eflaust mörg þessi vopn
ijóta og blóðuga, skeifingasögu. Mjög
mikið er þar af herbúningum og
herklæðum, hringofnum serkjum og
pönsurum alls konar. En að þessu
leyti jafnast, þetta vopnasafn þó varla
á við safnið í Vínarborg; að minsta
kosti eru þar skrautlegri herklæði,
og er mjer einkum minnisstæð guil-
rend brynja Karis keisara fimta; hún
jafnast á við herklæðalýsingarnar í
riddarasögunum.
Um kvöidið gekk jeg út í Sigesalle
(sigurbraut); þaðer breiður skemtistígur
og beggja vegna háar marmaramyndir,
32 að tölu. 2 af þessum myndum
(ef ekki fleíri) eru eftir myridasmið
af íslenzkum ætt.um, Harro Magnús-
sen, sonarson Finns prófessors Magn-
ússonar, en hann var bróðursonur Egg
erts Ólafssonar. Hefur Vilhjálmur 2.
látið reisa þar líkneski af öllum fyrir-
rennurum sinum, frá fyrsta greifan-
um af Brandenborg og að föður sin-
um, Friðriki keisara, Þjóðverja; þar
er kjörfurstinn mikii, Fríðrik mikli
og Vilhjálmur mikli, er Vilhjálmur
hinn stórorði vill svo nefna láta, en
óvist, Óiversu nafnið festist Kvel við
hann.
Jeg settist á bekk þar sem jeg sá
sigurgyðjuna gnæfa við himin á sig-
ursúlu sinni, sem þrigirt er gyitum
karónum, rændum frá Dönum, Aust-
urrikismönnum og Frökkum. Það
sem jeg hafði lesið um Prússasögu
hafði legið dautt í huga mjer, en nú
færðist iíf í það. Ruhmeshaile, Sieges-
saule, Siegesalle! hvilíkt sigurhrós í
í þessum orðnm. Og ekki að ástæðu-
lausu. Höfðingjar Prússaveldis hafa
í sannleika farið sigurbraut og það
stórstigir. En hvílikur munur á
Ftiðriki öðrum vini Voltaires, og Vil-
hjálmi 2., sem stefndi hermönnum
sínum saman með biæstri og bumbu-
slætti fyrir framan háskólann, þar
sem verið var að halda minningar-
hálið Schiilers i vor; auðvitað til að
lýsa vanþóknun sinni á þjóðskáldinu.
Danir hugsa, sumir með ugg og
ótta til jötunsins fyrir sunnan, er
svo hefir verið stórhöggur; en aidrei
hefir hann bærra reitt til höggs en
nú, og er ekki ólíklegt að hann muni
einhversstaðar vilja láta niður koma.
Sumir eru jafnvel hræddir um, að
hinar ósigrandi hersveitir Þjóðverja
muni vaða yfir Danmörk. áður en
lýkur fyrsta tug þessarar aldar. Vilj-
ann þatf víst ekki að efa, enda væri
Danmörk einhver hin besta viðbót við
keisaraveldið þýska.
En þar mundi nú líklega við
rammari reip að draga, en eina smá-
þjóð. Bretar sendu Érmarsunds deild
ina a.f flota sinum til Eystrasalts í
haust, eins og kunnugt er; er talið
að það hafi verið a.f svipuðum á-
stæðum eins og þegar Ófeigur Járn-
gerðarson setti hnefann á borðið fyrir
Guðmund ríka forðum. Og árangur-
inn verður ef til vill svipaður. Það
hafði sýnt sig, að allnr þýski flotinn,
sem komið hefur verið upp af svo
ærnu kappi og kostnaði. mundi eiga
við ofurefli að etja, þar sem er þessi
eina deild hins tröllaukna herflota
Bret.ans.
Hetqi Pjetursson.
Varnariimg í skuldamálum.
Það þykir ástæða til að leiða at-
hygli almennings að lögum 10.
nóvbr. f. á. um varnarþing í skulda-
málum. Þau koma i gildi 23. fe-
brúar þ. á., og fyrir skuld, sem
stofnuð er upp frá þeim degi við
fasta verslun hjer á landi, eða aðra
heimilisfasta atvinnustofnun.á skuld-
heimtumaður rjett á, ef hann vill,
að stefna skuldunaut til greiðslu
skuldarinnar fyrir gestarjett á þeim
stað, þar sem verslanin er eða at-
vinnustofnunin.
Til þess að skuldamál verði eftir
þessum lögum tekin fyrir á þeim
stað.er skuldin er stofnuð á, eða með
öðrumorðum: þar sem sú eða þær
vörur eru teknar út, eða sú vinna er
fengin, er skuldað er fyrir,—án tillits
til þess, hvort skuldunautur á heima
í hinni sömu þinghá eða ekki, —
og til þess að fara megi fram hjá
sáttanefnd og stefna málinu beint
fyrir gestarjett, þarf, að skuldin sje
stofnuð við eða varan tekin út í
fastri verslun, eða hjá heimilisfastri
atvinnustofnun, hjer á landi, að
skuldheimtumaður sje kaupmaður
eða hafi á annan hátt atvinnu sína
af viðskiftum svo sem lyfsali, bók-
sali, veitingainaður, iðnaðarinaður,
kostnaðarmaður blaðs, eða rits,
og sama er að segja um aðra, sem
líkt stendur á með. Þannig
er það, að komi Skaftfellingur til
verslunar á Eyrarbakka, og taki
þar til láns vörur, eða Eyrbekking-
ur fái að láni meðöl í lyfjabúð í
Reykjavík, eða Bárðdælingur haíi
bein viðskipti við verksmiðju á Ak-
ureyri, og sje eigi staðið í skilum
með endurgjald, þá á skuldheimtu-
maður rjett á, að stefna viðkom-
andi skuldunaut fyrir gestarjett á
Eyrarbakka, Reykjavík, eða Akur-
ureyri. Aftur á móti er það efa-
samt, að umgetin lög eigi við, et
t. a. m. föst verslun í Reykjavík
sendir út farandsala til þess að
bjóða vörur hingað og þangað um
land og afhenda vörurnar aftur.
Þá verður varla sagt, að skuldin
sje stofnuð í Reykjavík, nerna sjer-
stök atvik liggi til, heldur á þeim
stað, þar er samið er við farand-
salann eða vörurnar afhentar. Lög
þessi breyta að sjálfsögðu ekki
þeirri reglu : að hver eigi við
sinn sala. Þannig veita þau t. a.
m. blaðamönnum eða verksmiðjum
að eins rjett gagnvart beinum við-
skiftamönnum, þar á meðal útsölu-
mönnum og umboðsmönnum, en
ekki gagnvart þeim, er við um-
boðsmennina skifta.
Mál samkvæmt lögum þessum
má eigi taka fyrir nema á sumar-
mánuðunum (maí—október), og
skal stefnu birta á lögheiinili skuldu-
nauts með 3 vikna fresti, ef það
er innan sama lögsagnarumdæmis
og fyrirtökustaðurinn, með 6 vikna
fresti, ef það er utan lögsagnarum-
dæmisins, en þó í sama landsfjórð-
ungi, og með 9 vikna fresti, ef það
er í öðrum landsfjórðungi.
Ef manni er stefnt samkvæmt lög-
um þessum fyrir skuld, sem hann
veit, að ekki er til og máske ald-
rei hefur verið til, þá er honum
samt ráðlegra að mæta eða láta
mæta eftir stefnunni, enda mun varla
hjá því fara, að dómur dæmi skuld-
heimtumann til að greiða máls-
kostnað, el’hann beitir þessurn lög-
um, en fær sjer ekkert dæmt af
kröfu sinni.
Það er engin ný nauðsyn, fratn
komin vegna þessara laga, að menn
þurfi að hafa viðskifti sín við aðra
sem glöggust, en þessi lög ættu að
minna nrenn á, að gæta þess vand-
lega í viðskiftum, þar sem það á
við, að heimta reikninga, og kvitt-
anir, livenær sem eitthvað er borg-
að, og geyma vel kvittanir sínar;
og annað, sem vera má, að verði
enn nauðsynlegra en áður, eftir að
þessi lög koma í gildi, er þetta, að
þess sje vandlega gætt, að þegar
maður fær reikning frá viðskift-
anda sinum, þá er skylt að gera
svo fljótt sem kostur er á við reikn-
inginn þær athugasemdir, sem mað-
ur kann að hafa við hann. Að
öðrum kosti má vera, að skuldu-
nautur verði að greiða reikninginn
að fullu, þótt einhverjir liðir hans
sje þannig lagaðir, að þeir hefðu
átt að falla burt, ef fundið hefði
verið að í tíma. Hjer á það oft
fyllilega heima: að segja til í tíma
eða þegja síðar.
M Gapons prests.
Eftir sjálfan hann.
Eftirfarandi saga skýrir mörg atriði
i hinum merkustu viðburðum sem nú
eru að gerast, stjórnarbjdtingunni á
Rússlandi. Gapon prestur er kunnur
frá verkmannaupppotinu í St. Pjeturs-
borg í janúar síðastl. ár. Nú lifir hann
í útlegð og hefur hann ritað æfisögu
sína, sem hjer fer á eftir, fyrir frægt
tímarit enskt, »The Strand Magasine*.
I.
Mig dreymdi draum. Hópur af
grimmum hundum sótti að risafer-
líki, sem lá meðvitundarlaust á grúfu
í forardíki. Húsbóndi hundanna
stóð hjá og stjórnaði atlögunni.
Hundarnir læstu tönnum í hold
risans og sleiktu blóðið af sárun-
um. Yfir flögraði hópur af krák-
um, sem beið eftir bráðinni og færð-
ist neðar og neðar.
En nú sá jeg undarlega sjón.
Blóðdroparnir úr skrokki risans
urðu að vængsterkum örnum og
skarpeygum fálkum, sem hófu
sig upp í loftið og vildu verja
hann. Þeir görguðu hátt til þess
að reyna að vekja hann, fá hann
til að rísa upp og kasta óvinunum
af sjer.
Lengi lá risinn í dvala. Loks
stundi hann, opnaði augun til hálfs
og hlustaði milli svefns og vöku á
háreystina, án þess að skilja hverju
fram fór. Fuglarnir, sem höfðu
fengið hann til að rumskast, voru
nú komnir í blóðugan bardaga við
hundana og krákurnar, en risan-
um var enn ekki Ijóst, hverjir voru
vinir hans og hverjir óvinir.
Lolcs vaknaði hann, rjetti úr sjer
og reis á fætur. Var hann þá ekki
smár á velli, en fötin hjengu í tusk-
um utan á honum. Hann rjeðst
nú vopnlaus móti hundaflokknum
og húsbónda þeirra.
Hundastýrir rak upp hvelt hljóð;
kom þá alvopnaður dáti fram á
sjónarsviðið, ljet skotin dynja á
hlífarlausum risaskrokknum og
gekk svo nær honum með beran
byssustinginn. Risinn kendi sárs-
auka og riðaði á fótum, en greip
þó vopnið af dátanum og fleygði
því langar leiðir. Svo Ieit hann
á mótstöðumann sinn; varir risans
titruðu og svipurinn varð dimmur;
hann hyrgði andlitið í liöndum sjer
og stóð eins og þrumulostinn. Hann
sá að dátinn var enginn annar en
sonur hans.
En nú mintist risinn þess, að
hann átti annan son, auðsveipan
og tryggan son, sem yrkti jörðina
og aldrei mundi bregðast föður
sínum. En hvar var hann? Þvf
kom hann nú ekki og hjálpaði?
Rísinn leit í kringum sig og sá
hann álengdar, sterkbygðanogmein-
leysislegan, hlekkjaðan við plóginn,
óhreinan og illa til fara, eins og
föðurinn, þrælkandi til hagnaðar
fyrir aðra, með bindi fyrir augum.
Hann gat ekki hjálpað — ekki ennþá.
Aftur titruðu varir risans og heit
tár runnu niður eftir kinnum hans.
Jeg leit í andlit honum og virti
hann fýrir mjer. Mjer fanst jeg sjá
þar sambland af ótæmandi afli og
algerðu umkomuleysi, — líkams-
fegurð eyðilagða af óhreinindum,
sterka limi svekta af svívirðilegri
meðferð og vanrækslu. Jeg leit á
blóðpollinn við fætur hans og á