Þjóðólfur - 30.10.1918, Blaðsíða 5

ÞJOÐOLFUR
129
Áfengisbann.
I. •
Unrmar (Jnnnarsson lýsir bann-
lögunnm á íslandi.
Rithöfundurinn Gunnar Gunn-
arsson, sem var hér á ferð í sum-
ar, hefir lýst framkvæmd bannlag-
anna á íslandi í viðræðu við nokk-
ur dönsk blöð, þá er hann var
kominn heim aftur, á þessa leið:
„Það er siðspillandi og hin mesta
óhæfa að setja slík lög sem bann-
lögin, sem nú gilda á íslandi. Þau
ná ekki tilgangi sínum nema gagn-
vart þeim, sem samvizkusamastir
eru og löghlýðnastir, en fjöldi
manna viðurkennir ekki réttmætí
þeirra og hlýðir ekki banninu, öðru
nær, fara í kringum það hvenær
sem færi býðst, og þar af leiðandi
vex með þjóðinni mjög skaðvæn-
legur og hörmulegur virðingar-
skortur fyrir landslögum og al-
mennu réttlæti yfirleitt.
Eg var ekki vel kunnugur því,
hvernig áfengismálinu var komið
í Reykjavík áður en þessi lög náðu
til, en eg þekki og hefi átt tal við
marga landa mína — bæði bann-
menn og andbanninga — um mál-
ið, og síðan er eg kominn að
þeirri niðurstöðu, að íslenzka þjóð-
in hafi á engan liátt staðið lægra
en t. d. danska þjóðin um hóf-
semi.
Nú er hins vegar ástandið svo,
að það hlýtur að vekja hinn megn-
asta mótþróa gegn slíkri tilhögun,
hjá þeirn, er athugar málið.
Það er auðvitað ekki verra á
íslandi en annarsstaðar, þar sem
bann er, en alvog hið sama. Þeg-
ar eg var í Reykjavík á ferð minni
í sumar, sá eg hvað eftir annað
lögregluna taka í taumana og leiða
fyrir dómara ölvaða menn, sem
voru með ólæti. Eg tel þessa at-
burði, sem gerast æ ofan í æ,
beinar afleiðingar bannlaganna.
Það er ekki nema örsjaldan, að
hægt er að horfa á nokkuð þessu
líkt í Kaupmannahöfn. Það er líka
siðspillandi að setja lög, æem ekki
er hægt að gera ráðstafanir til að
haldin verði. Og það er ekki hægt
um þessi lög.
Þegar eg kom aftur til Dan-
merkur, varð eg þess var, að það
er orðið mjög örðugt að ná hér í
áfengi. í Reykjavík getur hver sem
vill útvegað sér áfengi hjá smygl-
urunum, en þeir eru margir, og
nöfn þeirra þekkir nærri hver mað-
ur. Hér get eg ekki náð í áka-
vítisflösku hjá kryddmangaranum,
sem eg skifti við. í Reykjavik var
nóg til af ákavíti, bæði Álaborgar
og öðru, af viský, heitum vínum
og öllum öðrum vínföngum.“
„Er það hjá öðrum en þeim,
sem ætla má að skifti við smygl-
arana?“ spyr blaðamaðurinn.
„Margir ná í koníak o. fl. í
lyfjabúðinni — samkvæmt lyfseðli.
Til eru þeir læknar, sem svo eru
samvizkusamir gagnvart tilgangi
laganna, að þeir ráðleggja ekki
áfengi nema þegar nauðsyn ber til,
en margir aðrir eru jafn sannfærðir
og eg um siðspillingu þá, sem
hlýzt af bannlögunum, og verða
við bón manna og láta þá hafa
lyfseðla.
Annars er auðvitað erfitt að
vita, hvaðan menn hafa vín sín
og áfengi. Það verður að ganga
að því vísu, að sumir hafa átt það
í kjöllurum sínum frá því fyrir
bann. En að minsta kosti er því
svo varið, að það er mjög alment,
eins og hér í Danmörku, að haft
er um hönd allskonar áfengi þeg-
ar menn koma saman, og það
meðal mikils háttar embættis-
manna.
Eg veit ekki hvort til eru leyni-
krár, þar sem almenningi er veitt
átengi. En hitt veit eg, að það er
talsvert alment, að læknarnir bruggi
sterka drykki. Og það virðist ganga
prýðisvel; að minsta kosti hefir
hvað eftir annað verið sett fyrir
mig heimabruggað brennivin, sem
var ágætt á bragðið og varla hægt
að greina það frá ósviknu ákavíti.
Ein hin hörmulegasta afleiðing
bannsins er sú, að það verður til
þess að menn taka sterkustu og
þar af leiðandi áhrifamestu teg-
undirnar — af þeirri einföldu á-
stæðu, að minst fer fyrir því áfengi.
Yfirleitt er drukkið á alt annan —
og verri — hátt í bannlandi, þar
sem það verður að gera í laumi
og lögum gagnstætt, heldur en
hér, þar sem menn flnna, að þeir
eru á lagabrautinni og í fullum
rétti, þegar þeir súpa á ölglasi eða
staupi. Það er mjög óheppilegur
munur, sem örðugt er að skil-
greina, en er þó auðsær."
„Hvernig lítur þá almenningur
á lögin?“, spyr blaðamaðurinn.
„Það er ekki hægt að segja um
það með fullri vissu. Um bannið
er altaf mjög deilt í blöðunum, og
þó að þeir, sem sannfærðir eru
um ágæti þess, muni áreiðanlega
halda fram hinu gagnstæða, þá
virðist mér paótstaðan gegn bann-
inu fara vaxandi.*
II.
Hvers vegna eg er andbann-
ingur.
Blað eitt í Danmörku, „Fyens
Stiftstidende*, hefir fyrir skömmu
birt fjölda greina með fyrirsögn-
inni „Hvers vegna eg er andbann-
ingur“, frá ýmsum þjóðkunnum
mönnum. Einn af þeim, sem blað-
ið heflr beðið um að segja skoð-
un sína á þessu máli, er Finnur
prófessor Jónsson. Svar hans er á
þessa leið:
„Með því að drykkjuskapur, þ.
e. a. s. þörfin á að drekka sig
ölvaðan hvað eftir annað, sjálfum
sér til tjóns og fjölskyldu sinni (ef
nokkur er), er sjúkdömur, ber að
heyja baráttuna við hann, eins og
alla aðra sjúkdóma, með því einu,
að nota sérstaka lækningaraðferð.
Til þess að afstýra sjúkdórnnum
svo sem unt er, ber að kenna
börnunum þegar í skólunum, að
drykkjuskapurinn sé ekki eingöngu
hættulegur heilsu manna, heldur
og siðspillandi. Það verður að
gera þeim ljóst, með skynsamleg-
um skýringum, hversu skaðvænleg
áfengisáhrifin séu. Þetta er eina
siðferðisleiðin sem hægt er að fara
til þess að berjast við löstinn. Því
að hófieg nautn er hvorki löstur
né skaðvænlsg. Það er ekki erfitt
að segja, hvað hófsemi er, þó að
misjafnt sé, hve færir menn eru
um að standast áhrifin. Gleðin
yfir einu glasi af góðu víni eða
öli er siðferðileg nautn, sem þeir
einir geta meinað okkur, sem
haldnir eru heimskulegu ofstæki
og misskilningi.
Það, sem mest veltur á í mín-
um augum er einmitt persónu-
frelsið. Það hefir verið skert í
stjórnarfari vorra tíma á margan
hátt og það alt of margan. Eitt
hið andstyggilegasta fyrirbrigði á
þessu sviði er það að vilja sletta
sér fram í einkalíf manna, með
tilliti til þess, hvað menn eiga
eða mega eta og drekka. Það er
hrein og bein fjarstæða að heimta
það, að allur þorri manna neiti
sér um ofurlitla lífsgleði vegna
nokkurra sjúkra manna, og það
tiltölulega fárra. Og það er fjar-
stæða, að við, sem heilbrigðir er-
um, eigum að vera í bindindi til
þess, eins og oft er sagt, að vera
öðrurn til fyrirmyndar.
Og loks er það alkunna — eg
skírskota til íslands, því að þar
eru dæmin deginum Ijósari — að
bann eykur drykkjuskap, smyglun
og margvísleg önnur siðspjöll.
Þess vegna er eg eindreginn
andstæðingur áfengisbanns — en
vil gjarnan vinna að skynsamlegri
hófsemi."
Finnur Jónsson.
Sambandslögin.
Atkvæðagreiðslan 19. okt. s.
1., hefir fallið svo að sambands-
lögin hafa án efa verið samþykt
með yfirgnœfandi meiri hluta sem
og vænta mátti, þó eigi sé enn
frétt um atkvæðatöluna úr öllum
kjördæmum landsins.
Hér fer á eftir atkvæðatalan úr
kjördæmunum sem frést hefir úr:
Já Nei
ísafjörður............... 248 95
Seyðisfjörður............ 204 2
Vestmannaeyjar .... 457 4
Reykjavík............... 2398 243
Akureyri................. 248 17
Strandasýsla............. 385 8
Rangárvallasýsla .... 441 13
Austur-Skaftafellssýsla . 297 2
Gullbringu- og Kjósars. 903 26
Árnessýsla............... 556 138
Borgarfjarðarsýsla . . . 386 18
Dalasýsla................ 335 13
Mýrasýsla................ 330 27
Vestur-ísafjarðarsýsla . 294 52
Skagafjarðarsýsla .... 640 13
Suður-Múlasýsla .... 667 35
Húnavatnssýsla..... 550 10
Eyjafjarðarsýsla......... 532 34
Snæfellsnessýsla......... 618 20
Norður-ísafjarðarsýsla . 316 103
Suður-Þingeyjarsýsla . . 504 57
Norður-Pingeyjarsýsla . 175 26
Barðastrandasýsla ... 373 31
Auk þessa hefir frézt um at-
kvæðatölu tveggja hreppa í Vestur-
Skaftafellssýslu: 98 já, ekkert nei;
er þá aðeins ófrétt úr Norður-
Múlasýslu og nokkurs hluta Vest-
ur- Skaftafellssýslu.
Innlendar íréttir
og daglát.
„ Reglugerð um verðframfœrzlu
á vörum í heildsölu“, hefir stjórn-
arráðið gefið út með opinberri aug-
lýsingu í „Lögbirtingablaðinu“ 19.
okt. s.I. Er þar sett hámark á
verðframfærzlu þá, sem heildsalar
mega leggja á vörur sínar hér
eftir. Hefði vel mátt byrja hinar
„ýmsu ráðstafanir út af Norður-
álfuófriðinum*-, með þessu í ófrið-
arbyrjun, úr því að farið var á
annað borð, að leggja hðmlur á
frjálsa verzlun landsmanna, af
hálfu löggjafarvaldsins. Væntanlega
setur stjórnin einnig hámark á
verðframfærzlu í smásölu; ættí
þess eigi síður að vera þörf og
hefði bezt farið á því að ákvæði
um þau efni hefði orðið reglugerð
þessari samferða, samkvæmninnar
vegna. Ella kemur dýrtíðarráð-
stöfun þessi ekki að tilætluðum
notum.
Reglugerð þessi ákveður verð-
framfærzlu þá sem heildsalar mega
leggja á vörur sínar, — frá 5°/0
—121/*0/,), eftir tegund vörunnar.
Eru vöruteg. taldar upp í reglu-
gerðinni og tilgreind °/o-tala áíagn-
ingarinnar. Um sanngirni reglu-
gerðarinnar í garð heildsala, Skal
nú ekki rætt. Allflestar vöruteg.
eru með 10°/» álagningu. Þó verður
tæplega sagt að ráÖ3tafanir þessar
komi of seint, þótt þær komi nú
með siðustu „kvartélaskiftum*
ófriðarins; en þeirra hefði þá ver-
ið þörf fyr. En dýrtíð sú, sem
stafar af ófriðinum mun og vart
á enda, þótt friður kunni að koma
bráðlega, — óöld i verðlagi og
erfiðleikar á öflun nauðsynja,
mun halda áfram löngu eflir að
hætt verður að berjast, enda þótt
einhverra breytinga til batnaðar í
þessum efnum megi vænta eftir
að friður kemst á. Þarf vart að
vænta mikillar lækkunar á fram-
leiðslukostnaði fyrst í stað, —
það mun aðallega verðlækkun á
farmgjöldum með skipum, sem
fyrst má vænta sem sýnilegra
breytinga til batnaðar, — er höf-
in fara aftur að vera frjálsari og
hættuminni til siglinga.
Um loknnartíma sölnbúða í
Reykjavík, hefir bæjarstjórnin
nýlega samþykt lög og stjórnar-
ráðið staðfest þau. Ganga þau í
gildi 1. nóvember næstk. Eftir
þann tíma skal búðum lokað eigi
síðar en kl. 7 síðdegis, Aðfanga-
dag jóla og Gamlársdag kl. 4
síðdegis. Heimilt skal að hafa búð-
ir opnar til miðnættis síðasta virk-
an dag fyrir jól. A sumardaginn
fyrsta og 2. ágúst, skulu búðir
lokaðar allan daginn eins og helg-
ur dagur væri. Frá 20. júlí til
31. ágúst skal loka á laugaraög-
um kl. 4 síðdegis.