Ísafold - 07.12.1918, Blaðsíða 2

2
IS A FOLD
Fímtugsafmæli
Haraidar Níelssonar.
ísafold birtir hér á eftir afmælis-
kvæði það, sem getið var um í síð-
ssta blaði. Þá láðist að geta einn-
ar myndargjafar, sem síra Haraldi
var færð á afmæli hans. Það var
silfurbikar með 600 kr. i gnlli frá
gömlum nemendum hans i Vélstjóra-
skóhnum. Á bikarinn var letrað:
»Hara!dnr Níelsson prófessor. Á
afmælisdaginn 30. nóvember 1918.
Til minningar um Vélstjóraskóla
íslands. Frá nokkrum vélstjórum.c
Kvæðið er á þessa leið:
Hjartnanna öldur um þig hlýjar
streyma.
Eilífðar-þrárnar minnast þín í dag.
Heyrirðu’ ei óma þunga þakkar-
hreima
imian úr bænum,
utan frá sænum,
— allra, er söngst þú lífsins sigur-
lag?
Ljóssækni andi! Yfir dauðahöfin
eilífðar-ljóma stráir sálin þín.
Þegar þú talar, verður geigvæn
gröfin
geislandi braut
í gleðinnar skaut,
þar sem að sólin,sólin mikla skín,—
Eilífðar-hjartslátt láttu um lífsins
æðar
læsast, svo þiðni dauðans kaldi ís!
Ger þeim, sem efast, elfur Heljar
væðar
út yfir brimin
inn í þann himinn,
er eilífur hátt yfir húminu rís!
Jón Björnsson.
Styrktarsjóðnr W, Físcher.
Þetta ár hefir neðantöldum verið
veittur styrkur úr sjóðnum:
A. Til ekknanna:
1. Diljá Tómasdóttur, Rvík.
2. Iogibj. Illaugadóttur, Gerðum.
(75 kr. hvor).
3. Önnu }. Gunnarsdóttur, Rvík.
4. Steinunnar }. Arnadóttur s. st.
5. Guðrúnar Jóhannesdóttur s. st.
6. Sigurveigai Runólfsdóttur s. st.J
7. Ragnhildir Pétursdóttur s. st.
8. Sigþórar Steinþórsdóttur s. st.
9. Guðrúnar Gunnlaugsdóttur s. st.
10. Guðriðar Magnúsdóttur s. st.
11. Guðlaugar Þórólfsdóttur s. st.
12. Viiborgar Steingrimsdóttur s. st.
13. Jóhönnu G. Jónsdóttur s. st.
14. Margiétar Jónsdóttur s. st.
ij. Ólafíar Þórðardóttur Viðey.
16. Petroneliu Magnúsd., Hafnarf.
17. Jónínar Magnúsdóttur s. st.
18. Heigu Jónsdóttur, Hliðsnesi.
19. Iagibj. Jónasdóttnr, Vatnsl.strönd.
20. Theodóiu Helgadóttur, Keflavik.
21. Jóhönnu Jónsdóttur s. st.
22. Önnu Pétursdóttur, Geiðum.
23. Snjófríðar Einarsdóttur, Miðnesi.
(50 kr. hver).
B. Tii barnanna:
1. Salons Larussonar, Hafnarfirði.
2. Óiafar Fielgadóttur, s. st.
3. Vúborgar Sigurðard. Vatnsleysu.
4. Sveinsínar Jóramsdóttur, Garði.
(50 kr. nveit).
Styrkurinn verður útborgaður 13.
desember af Nic. Bjarnason.
Stjórnendurnir.
t
Þeir, sem félfu í valinn.
Björn Bjarnason
dr. phil.
3. júli 1873. — Í8. nóv. 1918.
Hann var einn þeirra, sem til
grafar voru bornir í dag. Flann var
háiffimtugur, er hann iézt. En þung-
bær og þrálát veikindi höfðu rænt
hann að mestu sex seinustu árun-
um, og varð æfi hans skemri en
skyldi.
Ekki hæfir það, að fara í neinn
mannjöfnuð yfir bessum mörgu
gröfum. Margur á nú um sárt að
binda, og mörgum biæðir svo að
fáir vita. En þó er dauði þessa
manns ein svipiegasta fregnin þessa
harmadaga. »Þá kemur mér hann í
hug, er eg heyri góðs manns getið;
hann reyndi eg svo að öllum hiut-
umc.
Dr. Björn Bjarnason var bóndason
frá Viðfirði í Suður-Múlasýslu. Þar
ólst hann upp, og kendi sig síðan að
jafnaði við fæðingarstað sinn. Hann
kom í skóla sextán vetra og varð
stúdent 1895 með ágætiseinkunn.
Ekki voru það þó gáfur hans og
kostgæfni við námið, sem hann var
kunnastur að i skóla, enda var það
ekki skaplyndi hans, að hafa sig
mjög í frammi. En tvent er það
annað, sem honum er viðbrugðið
fyrir í skóla, eins og jafnan siðan,
en það er fyrst prúðmenska h ns og
drengskapur í hvíyetna, en annað
frækni i íþróttum, einkum hvers-
konar fimleikum. Þvi að »eigi var
sá leikur, að nokkur þyrfti við hann
að keppa.« Og alla æfi voru íþróttir
og karlmenska yndi hans og eftir-
læti. Hann hafði lifað sig inn i
iþróttalíf fornmanna af slikum áhuga
og með þeirri gerhygli, að trauðla
hefir nokkur samtiðarmanna verið
jafnoki hans i þekkingu og skiln
ingi á þeim efnum. Um þetta er
doktorsrit hans, eins og kunnugt er.
En hann var síhugsandi um þesú
fræði, og því er miður, að með
honum hefir sjálfsagt farið í gföfina
mikið af ósögðum fróðleik í þessum
efnum. íþróttir þessa hnds mistu
mikils, er honum entist ekkí heilsa
og lif lengur en þetta. En aðalrit
hans, Iþróttir fornmanna, málfagurt
og þrungið af fjöri og iturhyggju,
er þó mikil eign. Sú bók verður
ungum mönnum þessarar þjóðar si-
feld hressingarlind og hvöt til dreng
skapar og dáða.
Meðan heilsan leyfði fekst hann
sjálfur við úti-íþróttir, og var að
leikum með nemendum sinum, hve-
nær sem hann fekk við komið. En
það er auðvitað, að fimleiksraunir
fekst hann ekki við að jafnaði eftir
að hann var kominn úr skóla og af
léttasta skeiði. Þó hafði hann til að
rifja upp gamlar endurminningar og
bregða fyrir sig leikni sinni, þegar
svo bauð við að horfa. Það var
emhverju sinni, að við vorum með
honum hér utanvert við bæinn,
nokkrir nemendur hans úr kennara-
skólanum, og varð girðmg fyrir okk-
ur. Þar var hlið og rimlagrind i, og
var vel axlarhá af jafnsiéttu og odd-
mjóir rimlarnir upp. Við fórum
girðinguna þar sem hverjum þótti
færilegast, en dr. Björn reyndi að
opua hliðið en tókst ekki. Hann
tók þá lauslega efst um tvo rimlana
og vatt sér í eicni svipm yfir grind
ina, svo mjúklega, að það virtist
fyrirhafnarlaust. Eg mintist þessa
atviks svo sárlega í fyrravetur. Hann
vár þá nýkominn hingað, og geng-
um við saman, og var lítið eitt
hált. Honnm var þá svo tregt um
ganginn, að hann leitaði stuðnings.
Mér hefir ekki i annað skifti runnjð
meir til rifja hverfleiki þessa lífs.
Dr. Björn lagði stnnd á norræna
tungu við háskólann í Kaupmanna-
höfn. I fyrstu ætlaði hann að yerða
lögfræðingur, en féll ekki það nám
og hvaií að norrænunni. Málið var
honum hjartfóigið, og gaf hann sig
einkum að anda þess, sjálfri sál
mdlsins, framþróun þess og tilbrigð-
um. Honum var yndi að komast
vel að orði, og mjög hversdags-
legt orðaiag var ekki að hans skapi.
Hann var og skáldmæltur, þótt hann
flíkaði því lítt (nema í þýðingum
sínum í Iþróttum fornmanna). Hann
lauk meislaraprófi í norrænum fræð-
nm 1901 og hélt þá heiro til íslands
og varð skólastjóri á ísafirði. Þaðan
var heitmey hans, Gyða Þorvalds-
dóttir læknis Jónssonar. Þau gengu 3ð
eigast um haustið 1902. Á þeim áruqa
samdi hann doktorsrit sitt og varði það
við háskólann 27. september 1905.
Þau hjón eignuðust fjögur börn, en
mistu af þeim eina dóttur, og bættist
sá harmur þeirra á veikindi hans sjálfs,
sem þá voru hvað þyngst. En bæði
ástríki konuunar og tengdirnar urðu
honum ómetanlegur styrkur í veik-
iudum hans og rnótlæti.
1908 tekur kennaiaskólinn hér til
starfa og varð hann þar kennari. Eg
var þar einn nemenda hans. Og
eftir að hafa sjálfur feneist nokkuð
við kensin, skilst mér það æ betnr,
hversu frábærlega hann rækti það
starf, hversu grandgæfiíega hann
vandaði tii hverrar einustu keuslu-
stundar. Enga fyrirhöfn sparaði hann,
ef nemeDdur hans áttu í hiut. Aldrei
hefi eg t. d. séð stíla ieiðiétta af
slíkri umhyggju og hjá honum. Og
enginn skildi þó betur en hann,
hversu bókstafurinn deyðir en and-
inn iífgar. Þrátt fyiir þessi. mikiu
nákvæmni varð kensia hans aldrei
þur eða þungiamaieg, en síhiý, skýr
og fjörleg, en þó stilliieg og virðu-
ieg, eins og maðurinn sjáiíur. í
alln umgengni hans við nemendur
var ástúð og djúp alvara og fest?,
samfara glaðiyndi og bróðurlegu fé-
lagsiyndi. Mesta gleði hans var að
bregða sér út ul leika með nemend-
um sínum, milli kenslustunda, og oft
þess utan, siðari hluta dags, eða
þegar tími vanst tii. Ea þessi fé-
lagsskapur breytti í engu hinni þög-
ulu viiðingu fyrir kennaranum.
Slík festa og göfgi var jafnan
yfir bonum. Þess i milli bauð hann
nemendum oftlega tii kvöldverðar,
eins og húsrúm leyfði, heima á
hetmili þeirra hjóna. Varð þá ein-
att skrafdijúgt og glatt á hjalla og
margskonar þjóðiegir leikir tii skemt-
anar. Þær stundir munu seint úr
minni líða þeim sem nutu. Og
upp úr þessu hlutu margir nemenda
hans vináttu hans til frambúðar, og
þeirra hjóna beggja. En dr. Bjðrn
gleymdi trauðla nokkrum nemenda
sinna, þótt hann væri »firr farinnc.
Hann var síspyrjandi þá, sem hann
umgekst eða hitti, um líðan og gengi
Egili Jacobsen
Reykjavík. — Sími: 119.
Útibú i Hafnarfirði. Sími: 9. Útibú i Vesimannaeyjum. Sími: 2.
Landsins fjöibreytfasta VefnaQarvöruverzlun.
Prjónavörur, Saumavéiar, Isienzk flögg.
Regnkápur, Smávörur5 Drengjaföt,
Telpukjólar, Leikföng.
Pantanir afgreiddar gegn eftirkröfu ef óskað er.
Öllum fyrirspurnum svarað greiðlega.
VandaOar vörur. Ódýrar vörur
Arni Eiríksson
Heiidsala.
Tals. 265.
Pósth. 277.
Smásala.
Vefnaðarvörur, Prjónavörur mjög fjölbreyttar
1
«
C8
Saumavélar með hraðhjólj
og
10 ára v-erksmiðjuábyrgð
Smávörur er snerta saumavinnu og hannyrðir.
þvotta- og hreinlætisvðrur, beztar og ódýrastar.
Tækifærisgjafir.
1
hinna, sem hann g2t ekki staðið í
beinu sambandi við. Og nú, við
lát hans, munu þeir hver og einn
blessa minningu hans, hins hugum-
ljúfa kennara og göfuga manns.
Annars var dr. Björn frenour fá-
skiftinn og dulur nokkuð um eiginn
hag. Hann kyntist ekki mörgum,
en var tiygðiii sjálf og a’úðin vin-
um síaum og kuuningjum. Og i
umgengni hans við vini sína var
hógvæiðin og prúðmenskan frábær,
hvort heidur hann var glaður og
teifur eða þjáður og fámál!. í allri
íramkomu hans iýsti sér þetta, að
hann ætti meira að þakka og gæti
tr.iriria veitt, hversu gagnstætt sem
það annars var. Þetta var ekki utan
að lærð kurteisi, því síður metnaðar-
skortur, 'því að enginn maður var
stoltari, naemari fyiir særnd sinni,
en hsnn, og enginn mundi siður
láta ganga i hlut sinn. Þetta var
eðli hans — aðalsmerki þeirra tnanna,
sem er prúðmenskan ásköpuð.
Eftir fjögr-a ára starf við kennara-
skóianu bilaði heilsa hans skyndilega.
Eftir það er Hf hans um margra ára
skeið sifeldar líkamsþjáningar og
barátta við vanheilsu. Það varð nú
hans hlutskifti, að reyua á þennan
hátt hreystina og karlmenskuna, sem
hann dáði svo mjög. Og ekki hvik-
aði hann heldur, ekki mælti hann
æðruorð, hversu sem áhorfðist.
Atdrei var hann prúðari en í mann-
raununum.
Flann leitaði sér heilsubótar, fyrst
hér heima en síðan eríendis, og
dvaidi lengstum í Sviss. Stundum
bstnaði bonum, stundum heltóku
vetkindin hann aftur. Vorið 1917
var hann loks þao hress orðinu, að
hann gat haldið heimleiðis eftir
meira en fjögra ára dvöl erlendis.
Honum var þá falið að semja eða
efna til íslenzku orðabókarinnar, og
var það eftirlætisveik fyrir hann,
hefði hann mátt njóta sín til fuils.
Og allshugar feginn tók hann til
þessa starfs; athafnaleysið í veikind-
unum hafði þjáð hann, því að staifs-
löngun hans var óbilandi. Og
svo var fögnuðurinn yfir því að
vera kominn heim. Áður en hann
lézt var hann svo hraustur orðinnr
að hann taldi sig úr allri hættu.
Hann hafði þá þú nær tekið aftur
hina fyrri lífsgleði sina og vonaði
hins bezta um starfið.
En vegna orðabókarinnar einnar
er fráfali hans mikill tregi öllutn
þeim, sem skilja, hvert tnenningar-
verk hann var að vinna.
Það segja fróðir menn, að dr.
Björn væri hinn lærðasti maður.
Sá, sem þetta ritar, er ekki þess um-
komino, að tæða nánar um vísinda-
störf hans og verðmæti þeirra. En
það hygg eg, að hann hafi sjáifur
verið alt of hógvær í mati á sínum
eigin verkum. Það, sem hann átti
sjálfur að gera, fanst honum víst
aldrei nógu vel af hendt leyst. Eg
skal geta þess, af því að mér er
það svo vel kunnugt, að hann hafði
í mörg ár safnað af kappi íslenzk-
urn málsháttum og orðtækjum og
ætlaði að gefa út rit um þetta og
var það ffijög hugieikið. Og þegar
hann hvarf heim frá Sviss, var hann
ráðinn i að halda verkinu áfram og
lagði þá drög fyrir aðstoð við það.
Eu þegar til Hafnar koro, kemst
hann að þvi, að annar maður hefir
tekið sér þetta sama fyrir hendur„
og þegar litað nokkuð um það. Og
þá fanst houum sínu verki ofaukið.
Eg hygg að þessi einstaka hóg-
værð og vatfætni hafi dregið um of
úr framkvæmdum hans og liggi íyrir
því minna eftir hann en eila mundi.
Auk þess hafa veikindin, að sjálfs
hans hyggju, lamað þrek hans löngu
áður ea hann sýktist fyrir alvöru.
En efdr það tók hann eigi á heil-
um sér. í bréfi til eiris vina sinna
hér í bænum segir hann svo:
•Veikindi mín lögðust um langt
skeið — bæði síðustu árin i Reykja-
vik og fyistu leguár mín — mjög
svo á taugarnar, svo að mér fanst
vit og minni vera farið út um þúf-
ur. Eg gat ekki notið min til neins
og vildi þvi láta menn hafa sem
minst andleg kynni af mér. Nú (í
júní 1917) er eg orðinn nokkurn-
veginn brattur, furðanlega fjörmikili
eftir svo langa drunganótt, er tók að
færast yfir mig þegar á fyrstu há~